ΠΑΠΑΜΙΚΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ
Νοσοκομειακός Διαιτολόγος. ΓΝΑ – Κοργιαλένειο Μπενάκειο ΕΕΣ
[email protected]
Στις 10 Δεκέμβρη του 2013 η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια Τροφίμων και Ποτών (EFSA ) ανακοίνωσε ότι, η ασπαρτάμη είναι ασφαλής για το γενικό πληθυσμό (μεταξύ των οποίων τα παιδιά, οι γυναίκες που είναι έγκυες ή θηλάζουν, και τα άτομα με διαβήτη) με την εξαίρεση των ατόμων που πάσχουν από φαινυλκετονουρία. Η οριστική αυτή επιβεβαίωση της ασφάλειας της ασπαρτάμης θεωρείται πολύ σημαντική. Με τους Ευρωπαίους να είναι είτε υπέρβαροι είτε παχύσαρκοι σε ποσοστό άνω του 50% (WHO) και τη Διεθνή Ομοσπονδία Διαβήτη να εκτιμά ότι 500 εκατομμύρια άτομα θα έχουν εμφανίσει διαβήτη τύπου 2 μέχρι το 2030, οποιοδήποτε νέο που αφορά στη διαχείριση του βάρους είναι τουλάχιστον σημαντική.
Επιστημονικά δεδομένα υποστηρίζουν τη συμβολή της ασπαρτάμης στον έλεγχο βάρους.
Πολυάριθμες μελέτες έχουν δείξει ότι η ασπαρτάμη μπορεί να συμβάλλει στον έλεγχο του βάρους (de la Hunty, 2006). Το 2012, η Ακαδημία Διατροφής και Διαιτολογίας υποστήριξε στην επίσημη θέση της ότι «η ασπαρτάμη και τα προϊόντα που περιέχουν ασπαρτάμη, στα πλαίσια ενός διαιτολογίου για τη μείωση ή τη διατήρηση του βάρους, μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να μειώσουν το βάρος τους ή να το διατηρήσουν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα (AND, 2012).
Η μεγάλη αλήθεια είναι ότι τα γλυκαντικά χαμηλών θερμίδων όπως η ασπαρτάμη μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια αντιμετώπισης της παγκόσμιας επιδημίας παχυσαρκίας. Είναι φυσικά σημαντικό να μην παραβλέπουμε τη συνολική σημασία ενός ενεργού, υγιεινού τρόπου ζωής που, για να το πούμε απλά, συνδυάζει το λογικό, ισορροπημένο διαιτολόγιο με την τακτική σωματική άσκηση.
Το κλειδί είναι το ενεργειακό ισοζύγιο – δηλ. η ποσότητα των θερμίδων που καταναλώνουμε σε σύγκριση με την ποσότητα των θερμίδων που δαπανούμε. Η ασπαρτάμη, που είναι 180-200 φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη, όπως και άλλα γλυκαντικά χαμηλών θερμίδων, μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να ελέγξουν πιο αποτελεσματικά την πρόσληψη θερμίδων τους και να πετύχουν το σωστό ενεργειακό ισοζύγιο.
Επιπλέον, το 2012, ο Αμερικανικός Διαβητολογικός Σύλλογος (American Diabetes Association) και ο Αμερικανικός Καρδιολογικός Σύλλογος (American Heart Association) επιβεβαίωσαν με κοινή τους δημοσίευση τα οφέλη των γλυκαντικών υλών: «όταν τα μη θερμιδογόνα γλυκαντικά αντικαθιστούν τα πρόσθετα σάκχαρα σε τρόφιμα και ροφήματα, μπορούν πιθανόν να συνεισφέρουν στην επίτευξη και τη διατήρηση ενός φυσιολογικού σωματικού βάρους». Επιπλέον, υποστήριξαν πως τα ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά, όπως η ασπαρτάμη, επιτρέπουν καλύτερο γλυκαιμικό έλεγχο, εφόσον δεν έχουν καμία επίδραση στη γλυκαιμική απόκκριση, δεν επηρεάζουν δηλαδή τα επίπεδα σακχάρου και ινσουλίνης στο αίμα σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη. Βεβαίως, βασική προϋπόθεση είναι να μην αυξάνει κανείς την ενέργεια που προσλαμβάνει από άλλα τρόφιμα και ροφήματα.
Διεξοδική μελέτη των δεδομένων γύρω από την ασφάλεια της ασπαρτάμης
Η οριστική γνωμοδότηση της EFSA για την ασφάλεια της ασπαρτάμης, που ανακοινώθηκε το Δεκέμβριο του 2013, ολοκλήρωσε τη διαδικασία αξιολόγησης της ασπαρτάμης ως πρόσθετου τροφίμων στα πλαίσια της προγραμματισμένης επαναξιολόγησης όλων των πρόσθετων τροφίμων που εγκρίθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση πριν τις 20 Ιανουαρίου του 2009.
Νωρίτερα, το Ιανουάριο του 2013, η ΕFSA είχε δημοσιεύσει το σχέδιο γνωμοδότησης που προέκυψε από τη λεπτομερή και διεξοδική ανάλυση όλων των διαθέσιμων δεδομένων για την ασπαρτάμη, ενώ ακολούθησε και ηλεκτρονική δημόσια διαβούλευση και συνάντηση με τους ενδιαφερόμενους φορείς προκειμένου να συζητηθούν το σχέδιο γνωμοδότησης και τα σχόλια που υπεβλήθησαν κατά τη διαδικασία διαβούλευσης.
Η ασπαρτάμη είναι ένα από τα πιο συστηματικά μελετημένα και ελεγμένα συστατικά των τροφίμων που καταναλώνουμε. Η ασφάλεια της ασπαρτάμης υποστηρίζεται από περισσότερες από 200 μελέτες που καλύπτουν μια περίοδο 40 ετών. Η ασπαρτάμη έχει λάβει επανειλημμένα την έγκριση οργανισμών όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO)και η ίδια η EFSA.
Οι εμπειρογνώμονες της Ομάδας Εργασίας της EFSA αφού έλαβαν υπόψη όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες και κατόπιν λεπτομερούς ανάλυσης, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η τιμή της Αποδεκτής Ημερήσιας Πρόσληψης (ADI) που ισχύει έως σήμερα και ισοδυναμεί με 40 mg/kg σωματικού βάρους/ημέρα παρέχει προστασία για το γενικό πληθυσμό. Ωστόσο, η ανωτέρω τιμή δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε άτομα που πάσχουν από τη μεταβολική διαταραχή γνωστή με τον ιατρικό όρο φαινυλκετονουρία (PKU), καθώς τα άτομα αυτά πρέπει να ακολουθούν αυστηρώς δίαιτα χαμηλή σε πρόσληψη φαινυλαλανίνης (ένα αμινοξύ που βρίσκεται στις πρωτεΐνες).
Η τιμή ADI αντιστοιχεί στη μέγιστη ποσότητα που μπορεί κάποιος να καταναλώνει καθημερινά εφόρου ζωής, χωρίς κανένα κίνδυνο για την υγεία του. Οι ρυθμιστικές αρχές έχουν ορίσει τη μέγιστη ποσότητα ασπαρτάμης που μπορεί να προστίθεται ανά κατηγορία προϊόντος ώστε η συνολική ημερήσια πρόσληψη να μην υπερβαίνει τη τιμή ADI. Tα πραγματικά επίπεδα κατανάλωσης της ασπαρτάμης είναι πολύ χαμηλότερα από την αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη (ADI), ακόμα και σε ευαίσθητα άτομα (π.χ. παιδιά) ή άτομα με υψηλά επίπεδα κατανάλωσης (π.χ. διαβητικοί)
Τί πρέπει να γνωρίζουμε για την ασπαρτάμη
Κατά την πέψη της η ασπαρτάμη αποικοδομείται στα 2 αμινοξέα (θεμελιώδη συστατικά των πρωτεϊνών) από τα οποία αποτελείται και μικρή ποσότητα μεθανόλης. Το ασπαρτικό οξύ και η φαινυλαλανίνη περιέχονται σε πολλά πρωτεϊνούχα τρόφιμα, όπως το κρέας, το ψάρι, το τυρί, τα αυγά και το γάλα, ενώ και η μεθανόλη αποτελεί κοινό συστατικό πολλών τροφίμων και ροφημάτων, όπως τα φρούτα και οι χυμοί τους.
Ενδεικτικά, μία μερίδα γάλακτος χαμηλών λιπαρών, περιέχει περίπου 6 φορές περισσότερη φαινυλαλανίνη και 13 φορές περισσότερο ασπαρτικό οξύ σε σχέση με την αντίστοιχη ποσότητα αναψυκτικού με μόνη γλυκαντική ύλη την ασπαρτάμη, ενώ μία μερίδα χυμού ντομάτας παρέχει περίπου 6 φορές περισσότερο μεθανόλη σε σχέση με την αντίστοιχη ποσότητα αναψυκτικού με μόνη γλυκαντική ύλη την ασπαρτάμη.
Σήμερα η ασπαρτάμη περιέχεται σε περισσότερα από 6000 προϊόντα σε όλο τον κόσμο, όπως ανθρακούχα αναψυκτικά, τσίχλες, γλυκά, ζελέ, κρέμες ζαχαροπλαστικής, παγωτά, κρύα επιδόρπια, επιδόρπια γιαουρτού, επιτραπέζια γλυκαντικά, αλλά και συμπληρώματα διατροφής όπως βιταμίνες.
1 g ασπαρτάμης αποδίδει 4 kcal, όσες δηλαδή και η ζάχαρη. Επειδή όμως είναι περίπου 200 φορές γλυκύτερη από τη ζάχαρη χρησιμοποιείται σε πολύ μικρές ποσότητες και τελικά αποδίδει πρακτικά μηδενικές θερμίδες στα τρόφιμα και ροφήματα όπου χρησιμοποιείται.
Συμπεράσματα
Η οριστική επιβεβαίωση της ασφάλειας της ασπαρτάμης από την EFSA αποτελεί μία πολύ σημαντική είδηση. Είναι σημαντικό ένας επίσημος φορέας να επιβεβαιώνει την ασφάλεια ενός προσθέτου, όπως επίσης είναι πολύ σημαντικό ένας επιστήμονας υγείας που διαχειρίζεται την παχυσαρκία και τα συνοδά νοσήματα να ενημερώνει το κοινό για την ασφάλεια της. Η γνώση είναι δύναμη τόσο για τον επιστήμονα υγείας που μπορεί πλέον με απόλυτη σιγουριά να συστήνει τη χρήση της ασπαρτάμης, αλλά και για τον παχύσαρκο που αποκτά ένα όπλο στη μάχη κατά της παχυσαρκίας και των συνοδών νοσημάτων.
