Μούσλεχ Ζαδάλλα, Ενδοκρινολόγος
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟΣ ΥΠΟΤΡΟΦΟΣ Α΄ ΠΡΟΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΑΧΕΠΑ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ
Μαρία Σώμαλη, Ενδοκρινολόγος
ΔΙΔΑΚΤΩΡ ΣΧΟΛΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ, ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ
[email protected]
Οι διαταραχές της λειτουργίας του θυρεοειδή είναι αρκετά συχνές στον γενικό πληθυσμό και η συχνότητα αυτή αυξάνεται με την ηλικία.Υπολογίζεται ότι 6-7% του γενικού πληθυσμού παρουσιάζει κάποια πάθηση του θυρεοειδή, αλλά όπως και στον διαβήτη οι μισοί πάσχοντες δεν το γνωρίζουν και δεν έχουν διαγνωστεί. Οι θυρεοειδοπάθειες θεωρούνται ως οι δεύτερες σε συχνότητα παθήσεις που αφορούν τους ενδοκρινείς αδένες με πρώτη σε συχνότητα πάθηση τον σακχαρώδη διαβήτη. Δεν είναι απίθανο λοιπόν ένα άτομο με διαβήτη να εμφανίσει κάποια στιγμή και προβλήματα από τον θυρεοειδή αδένα.
Καθώς ο θυρεοειδής αδένας παίζει κεντρικό ρόλο στην ρύθμιση του μεταβολισμού, διαταραχές της λειτουργίας του επηρεάζουν σημαντικά τον γλυκαιμικό έλεγχο και αυξάνουν τον κίνδυνο επιπλοκών στα άτομα με διαβήτη.
Τι είναι ο θυρεοειδής???
Ο θυρεοειδής είναι ένας αδένας σε σχήμα πεταλούδας που βρίσκεται στην βάση του λαιμού. Παράγει δύο ορμόνες την θυροξίνη (Τ4) και την τριΪωδοθυρονίνη (Τ3), που μεταφέρονται με την κυκλοφορία του αίματος σε όλα τα όργανα (την καρδιά, το ήπαρ, τους μυς κ.α.) και επηρεάζουν τον μεταβολισμό και την λειτουργία τους. Σε γενικές γραμμές οι θυρεοειδικές ορμόνες ρυθμίζουν τον τρόπο με τον οποίο το σώμα μας χρησιμοποιεί ενέργεια. Η παραγωγή από τον θυρεοειδή αδένα μικρότερης ή μεγαλύτερης ποσότητας ορμονών επηρεάζει όλο τον οργανισμό και δημιουργεί πληθώρα συμπτωμάτων.
Ποιες είναι οι πιο συχνές παθήσεις του θυρεοειδή???
Οι πιο συχνές παθήσεις του θυρεοειδή είναι ο υποθυρεοειδισμός που χαρακτηρίζεται από μικρότερη παραγωγή θυρεοειδικών ορμονών και ο υπερθυρεοειδισμός από μεγαλύτερη και ανεξέλεκτη παραγωγή ορμονών.
Ο υποθυρεοειδισμός είναι η πιο συχνή διαταραχή που εμφανίζεται στους ενήλικες και ειδικότερα στις μεγαλύτερης ηλικίας γυναίκες. Περίπου 10% των γυναικών και 3% των ανδρών πάσχουν από υποθυρεοειδισμό και παίρνουν θυροξίνη ως θεραπεία υποκατάστασης. Υπολογίζεται ότι 1 στις 5 γυναίκες πάνω από την ηλικία των 65 ετών πάσχει από υποθυρεοειδισμό. Η πιο συνηθισμένη μορφή είναι η θυρεοειδίτιδα Hashimoto και είναι αυτοάνοσης αιτιολογίας. Τα αυτοάνοσα νοσήματα εμφανίζονται όταν ο μηχανισμός της φυσικής άμυνας του οργανισμού που τον προστατεύει καταστρέφοντας τους <<ξένους>> εισβολείς, στρέφεται εναντίον του ιδίου παράγοντας αντισώματα που καταστρέφουν τους υγιείς ιστούς. Στην περίπτωση της θυρεοειδίτιδας Hashimoto τα αντισώματα καταστρέφουν τον θυρεοειδή.
Λιγότερο συχνά ο υποθυρεοειδισμός οφείλεται σε λήψη ραδιοενεργού ιωδίου ή λόγω χειρουργικής αφαίρεσης του θυρεοειδή για άλλες παθήσεις του.
Τα συμπτώματα του υποθυρεοειδισμού μπορεί να μην είναι έντονα και η διάγνωση ενός ήπιου υποθυρεοειδισμού να διαφεύγει για πολλά χρόνια. Ως πιο συχνά συμπτώματα αναφέρονται η ανεξήγητη και εύκολη κούραση, η αύξηση του σωματικού βάρους, οι συχνές αλλαγές της διάθεσης, το ξηρό δέρμα, τα οιδήματα, τα εύθραυστα μαλλιά, η δυσκοιλιότητα, η δυσανεξία στο κρύο, απώλεια μνήμης και διαταραχές ύπνου. Στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας ο υποθυρεοειδισμός επηρεάζει την γονιμότητα και αυξάνει την πιθανότητα αποβολών. Στους υπερήλικες τα συμπτώματα του υποθυρεοειδισμού μπορεί να μοιάζουν με αυτά τις κατάθλιψης ή της άνοιας.
Ο υπερθυρεοειδισμός είναι λιγότερο συχνός και προσβάλλει όλες τις ηλικίες με δεκαπλάσια όμως συχνότητα στις γυναίκες απ’ ότι στους άνδρες. Όπως και στον υποθυρεοειδισμό τα συμπτώματα μπορεί να είναι ήπια αρχικά. Τυπικά συμπτώματα του υπερθυρεοειδισμού είναι η ευερεθιστότητα,η εφίδρωση, η ταχυκαρδία,η απώλεια βάρους παρά την αυξημένη όρεξη, οι συχνές κενώσεις, η αϋπνία και ο τρόμος των χεριών. Στις νεαρές γυναίκες μπορεί να παρατηρηθούν διαταραχές της περιόδου, υπογονιμότητα και αποβολές σε περίπτωση εγκυμοσύνης. Σε μεγαλύτερες γυναίκες συμπτώματα του υπερθυρεοειδισμού όπως οι εξάψεις και οι διαταραχές της διάθεσης μπορεί να ερμηνευτούν ως συμπτώματα εμμηνόπαυσης.
Η πιο συχνή μορφή υπερθυρεοειδισμού σε άτομα κάτω των 40 ετών, είναι η νόσος του Graves που προσβάλει κυρίως νεαρές γυναίκες. Είναι επίσης ένα αυτοάνοσο νόσημα όπου όμως τα αντισώματα δεν καταστρέφουν τον αδένα αλλά διεγείρουν την λειτουργία του. Ο θυρεοειδής συνήθως διογκώνεται και υπερπαράγει θυρεοειδικές ορμόνες. Σε κάποια άτομα εμφανίζονται προβλήματα από τα μάτια όπως ο εξόφθαλμος.
Η τοξική πολυοζώδης βρογχοκήλη και το τοξικό αδένωμα είναι άλλες μορφές υπερθυρεοειδισμού που προσβάλλουν μεγαλύτερης ηλικίας άτομα και οφείλονται σε όζους του θυρεοειδή που παράγουν αυξημένα ποσά θυρεοειδικών ορμονών.
Θυρεοειδής και διαβήτης
Τα άτομα με διαβήτη παρουσιάζουν πιο συχνά παθήσεις του θυρεοειδή απ’ ότι τα άτομα χωρίς διαβήτη
Έχει παρατηρηθεί πως όταν ένα άτομο πάσχει από ένα αυτοάνοσο νόσημα όπως ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1, παρουσιάζει αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσει και άλλα αυτοάνοσα νοσήματα. Γι’ αυτό και στα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, και ειδικότερα στις γυναίκες, παρατηρείται μεγαλύτερη συχνότητα παθήσεων του θυρεοειδή απ’ ότι στον γενικότερο πληθυσμό. Συγκεκριμένα το 30% των γυναικών με ΣΔ1, παρουσιάζουν παθήσεις του θυρεοειδή. Ακόμη και η θυρεοειδίτιδα λοχείας που είναι επίσης μια αυτοάνοση πάθηση του θυρεοειδή και εμφανίζεται μερικούς μήνες μετά τον τοκετό, είναι τριπλάσια σε συχνότητα στις γυναίκες με διαβήτη .
Αν και ο σακχαρώδης διαβήτης 2 δεν είναι αυτοάνοσο νόσημα, πολλές μελέτες αναφέρουν ότι η συχνότητα των παθήσεων του θυρεοειδή είναι αυξημένη και στα άτομα με ΣΔ2, με τον υπόθυρεοειδισμό να είναι η πιο συχνή μορφή.
Πως επηρεάζουν οι παθήσεις του θυρεοειδούς τον διαβήτη μου?
Ο υπερθυρεοειδισμός μπορεί να απορρυθμίσει το σάκχαρο και να χρειάζονται μεγαλύτερες δόσεις ινσουλίνης για την ρύθμισή του γιατί προκαλεί αυξημένη ηπατική παραγωγή γλυκόζης, γρήγορη γατρική απορρόφιση και αυξημένη αντίσταση στην ινσουλίνη. Ακόμη και ένας ήπιος ή κρυφός υπερθυρεοειδισμός μπορεί να ευθύνεται για μια ανεξήγητη απορρύθμιση του σακχάρου.
Ο υπερθυρεοειδισμός λόγω της ταχυκαρδίας και των αρρυθμιών που προκαλεί μπορεί επίσης να επιδεινώσει ήδη υπάρχοντα προβλήματα από την καρδιά και τα αγγεία που είναι συχνά στα άτομα με διαβήτη και να αυξήσει τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά επεισόδια.
Πολλές φορές ο υπερθυρεοειδισμός μπορεί να φέρει στην επιφάνεια έναν κρυφό διαβήτη. Στην πράξη, η διάγνωση του προδιαβήτη σε υπερθυρεοειδικό ασθενή θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με προσοχή γιατί το ελαφρά αυξημένο σάκχαρο βελτιώνεται με την θεραπεία του υπερθυρεοειδισμού.
Στον υποθυρεοειδισμό, οι ανάγκες σε ινσουλίνη μπορεί να ελαττωθούν και να αυξηθεί η συχνότητα των υπογλυκαιμιών αν δεν προσαρμοστεί κατάλληλα η δόση της ινσουλίνης. Ο υποθυρεοειδισμός στα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη 2 που παρουσιάζουν ήδη ψηλά λιπίδια, αυξάνει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο καθώς προκαλεί ακόμη μεγαλύτερη αυξηση της χοληστερίνης και τριγλυκερίδιων. Η σωστή θεραπεία του υποθυρεοειδισμού βελτιώνει όχι μόνο το σάκχαρο αλλά και τα λιπίδια.
Θυρεοειδής, διαβήτης και εγκυμοσύνη
Στις νεαρές γυναίκες με ΣΔ1, διαταραχές της λειτουργίας του θυρεοειδή παρατηρούνται συχνά στη περίοδο της λοχείας αλλά και μέχρι ένα χρόνο μετά τον τοκετό. Στην θυρεοειδίτιδα λοχείας όπου έχουμε την αρχική φάση του υπερθυρεοειδισμού να ακολουθείται από την φάση του υποθυρεοειδισμού, μπορεί να δούμε αντίστοιχα επιδείνωση και βελτίωση του γλυκαιμικού ελέγχου. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων η θυρεοειδίτιδα λοχείας είναι παροδική διαταραχή, όμως στο 30% των περιπτώσεων ο υποθυρεοειδισμός θα εξελιχθεί στα επόμενα 3-4 χρόνια σε μόνιμο ή θα υποτροπιάσει σε επόμενη εγκυμοσύνη. Γι’ αυτό είναι μεγάλης σημασίας ο μακροχρόνιος έλεγχος των γυναικών αυτών.
Στις γυναίκες που έπασχαν ήδη από υποθυρεοειδισμό ή υπερθυρεοειδισμό πριν την εγκυμοσύνη, θα πρέπει να τροποποιηθεί η αγωγή τους κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης για να διατηρηθεί η λειτουργία του θυρεοειδή σε φυσιολογικά πλαίσια. Είναι σημαντικό για την καλή έκβαση της εγκυμοσύνης και για την μητέρα και για το κύημα να μην διαταραχθεί ούτε ο γλυκαιμικός έλεγχος ούτε τα επίπεδα των θυρεοειδικών ορμονών.
Πότε θα πρέπει να ελέγξω τον θυρεοειδή μου??
Πολύ συχνά είναι δύσκολο να ξεχωρίσουμε τα συμπτώματα του υπερ ή του υποθυρεοειδισμού από τα συμπτώματα της κακής ρύθμισης του σακχάρου. Π.χ. Η απώλεια βάρους και η κούραση θα μπορούσαν να οφείλονται στον υπερθυρεοειδισμό ή σε ψηλό σάκχαρο, ενώ η αύξηση βάρους, η ωχρότητα και τα οιδήματα θα μπορούσαν να οφείλονται σε υποθυρεοειδισμό ή διαβητική νεφροπάθεια.
Γι’ αυτό η διάγνωση γίνεται με εξετάσεις αίματος και όχι μόνο από τα συμπτώματα. Εκτός του ότι οι εξετάσεις αίματος μας δίνουν την ακριβή διάγνωση, μπορούν να μας αποκαλύψουν και τις <<κρυφές>> διαταραχές της λειτουργίας του θυρεοειδή όπως και στον <<προδιαβήτη>>. Ο κρυφός ή υποκλινικός υποθυρεοειδισμός μπορεί να ευθύνεται για ψηλή χοληστερίνη, ενώ ο κρυφός ή υποκλινικός υπερθυρεοειδισμός να ευθύνεται για καρδιακές αρρυθμίες και στηθάγχη. Για τα άτομα με διαβήτη αυτές οι κατά τα άλλα ήπιες διαταραχές θεωρούνται σημαντικές καθώς ο κίνδυνος για καρδιαγγειακά νοσήματα είναι υψηλότερος. Οι κρυφές διαταρχές της λειτουργίας του θυρεοειδή είναι επομένως σημαντικές και θα πρέπει να τις εντοπίζουμε και να τις θεραπεύουμε.
Σημασία δίνουμε επίσης και στην ύπαρξη ψηλών τιμών αντισωμάτων σε άτομα που κατά τα άλλα οι τιμές των θθυρεοειδικών ορμονών είναι φυσιολογικές. Στα άτομα αυτά είναι αυξημένες οι πιθανότητες να εμφανιστούν προβλήματα από τον θυρεοειδή μελλοντικά και χρειάζονται παρακολούθηση.
Στα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη1 συνιστάται ο προληπτικός έλεγχος της θυρεοειδικής λειτουργίας μία φορά τον χρόνο. Στα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη 2, συνιστάται ένας αρχικός έλεγχος κατά την πρώτη διάγνωση του διαβήτη και επανέλεγχος κάθε πέντε χρόνια για νεαρά άτομα με φυσιολογική θυρεοειδική λειτουργία. Για τα άτομα πάνω από 60 ετών συνιστάται επανέλεγχος κάθε χρόνο.
Πως αντιμετωπίζονται οι παθήσεις του θυρεοειδή???
Οι διαταραχές της λειτουργίας του θυρεοειδή αντιμετωπίζονται με τα κατάλληλα φάρμακα. Η αγωγή μπορεί να χρειαστεί να είναι μακροχρόνια ή και δια βίου ανάλογα με την πάθηση.
Στον υποθυρεοειδισμό όπως και στον σακχαρώδη διαβήτη χορηγείται η ορμόνη που λείπει, η θυροξίνη, στην μορφή χαπιού. Στον υπερθυρεοειδισμό εκτός από τα αντιθυρεοειδικά χάπια μπορεί να χρειαστεί να προχωρήσει κανείς και σε άλλες μορφές θεραπείας όπως η λήψη ραδιενεργού ιωδίου και η χειρουργική αφαίρεση του θυρεοειδή αδένα.
