Αντωνία Μανούσου, Ψυχολόγος Υγείας, Επιστημονικός Συνεργάτης Ενδοκρινολογικού Τμήματος Νοσοκομείου «Κοργιαλένειο –Μπενάκειο» [email protected]
Είναι σε όλους γνωστό το πόσο σημαντικό είναι για μια γυναίκα το ξεκίνημα της εμμήνου ρήσης ή των «εμμήνων» με άλλα λόγια. Εκεί γύρω στα 12 με 13 όλες λίγο πολύ συνειδητοποιήσαμε με τη βοήθεια της μαμάς ή κάποιου άλλου μεγαλύτερου γένους θυληκού ότι πλέον το σώμα μας, κατά κύριο λόγο, θέλει να μεγαλώσουμε. Για αρκετές γυναίκες, ειδικά παλιότερα η εμμηνοαρχή ήταν μια οδυνηρή εμπειρία αφού δεν υπήρχε κανείς να τις ενημερώσει για το τι πρέπει να κάνουν, τι είναι αυτό και γιατί συμβαίνει μόνο στις γυναίκες, Υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις γυναικών που είχαν υποστεί σοκ όταν είδαν πως αιμμοραγούσαν. Σήμερα, σαφώς τα πράγματα είναι καλύτερα, αφού έχουν φροντίσει και οι ειδικοί αλλά και οι ίδιοι οι γονείς να ενημερώνουν τις μικρές δεσποινίδες πολύ πριν βρεθούν σε δύσκολη θέση. Το γεγονός όμως ότι η έμμηνο ρήση θεωρούνταν λέξη ταμπού, παραμένει το ίδιο και στις μέρες. Πολλές γυναίκες νιώθουν ντροπή για αυτό το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του φύλου τους και αυτό φαίνεται μέσα στην απλή καθημερινότητα. Αποφυγή συζήτησης για ότι αφορά το συγκεκριμένο θέμα, εξόδου ή κοινωνικών συναντήσεων και συνήθως κάθε αποφυγή σχετίζεται με την παρουσία του άλλου φύλου. Ακόμα και σε ο,τι έχει να κάνει με τη θρησκεία, η παράδοση θέλει τη γυναίκα μακριά από κάθε είδους θρησκευτική εκδήλωση σε εκείνη τη φάση της ζωής της. Καταλήγει λοιπόν κανείς στ’ ότι είναι περισσότερο ένα κοινωνικό ταμπού και όχι κάτι που η γυναίκα δημιούργησε στο μυαλό της.
Τα συμπτώματα των εμμήνων είναι πολλά και διαφέρουν στην ένταση και στη συχνότητα ανάλογα με τον οργανισμό της κάθε γυναίκας. Πριν τα έμμηνα συνήθως η γυναίκα νιώθει να πρήζεται η κοιλιακή χώρα, οι μαστικοί αδένες σφίγγουν και πολλές φορές πονάνε, πονοκέφαλοι, ημικρανίες, τάση προς εμετό, πυρετός, άγχος, νευρικότητα, μελαγχολία, αλλαγή στη συμπεριφορά, γρήγορη εναλλαγή συναισθημάτων, κυκλοθυμία. Αυτά τα συμπτώματα μπορούν να εξακολουθήσουν να υπάρχουν και κατά τη διάρκεια της περιόδου μέχρι να τελειώσει. Κατά τη διάρκεια της περιόδου οι πόνοι στην κοιλιά και στη μέση προστίθενται μαζί με όλα τα παραπάνω και η κατάσταση πολλές φορές γίνεται ανυπόφορη. Η αντιμετώπιση που προτείνουν οι γιατροί είναι μέσω κάποιων αναλγητικών προκειμένου να μειωθεί η ένταση του πόνου. Είναι σημαντικό να αναφερθεί σε αυτό το σημείο ότι ο ψυχολογικός παράγοντας έχει ένα αρκετά μεγάλο ρόλο στο πως η γυναίκα αντιμετωπίζει αυτή την φάση της ζωής της. Η ένταση και η συχνότητα του πόνου έχουν άμεση σχέση με την γενικότερη ψυχολογική κατάσταση που το άτομο βρίσκεται. Δεν αναιρείται σαφώς το οργανικό κομμάτι που έχει και τον πρώτο λόγο αλλά μετά από αυτό ακολουθεί η ψυχολογία του ατόμου.
Είναι αρκετές οι επιστημονικές έρευνες που δείχνουν ότι γυναίκες με άσχημα βιώματα, με κακή σχέση με τη μητέρα τους, με χαμηλό βιοτικό επίπεδο και με χαμηλή αυτοπεποίθηση βιώνουν με οδυνηρό τρόπο την περίοδο των εμμήνων. Μια αρκετά συχνή ψυχοσωματική εκδήλωση της κακής ψυχολογικής κατάστασης μιας γυναίκας είναι η δυσμηνόρροια, όταν δηλαδή η γυναίκα δεν έχει έμμηνα για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα (1-2 μήνες και άνω). Είναι κλινικά αποδεδειγμένο ότι γυναίκες με δυσμηνόρροια είναι επιρρεπείς στις ψυχικές διαταραχές όπως η κατάθλιψη, τα άγχος και της σωματοποίησης κάθε προβλήματος. Η δυσμηνόρροια είναι δυνατόν να εμφανισθεί σε γυναίκες που «ντρέπονται» για αυτή την τους την ιδιαιτερότητα, με γενικότερη ανασφάλεια, χαμηλή αυτοπεποίθηση και υψηλό επίπεδο άγχους. Το βιοτικό επίπεδο, η κοινωνικότητα και ο τρόπος ζωής παίζουν επίσης ρόλο στην εμφάνιση της δυσμηνόρροιας στη γυναίκα. Η διατροφή είναι επίσης ένα πολύ σημαντικό κομμάτι των αιτιών της δυσμηνόρροιας. Μια μακρόχρονη δίαιτα, ή έλλειψη βιταμινών και βασικών συστατικών που χρειάζεται ο οργανισμός, είναι πολύ πιθανόν να προκαλέσει δυσμηνόρροια. Η ανορεξία και η βουλιμία, διατροφικές διαταραχές με σημαντικό ψυχολογικό υπόβαθρό, έχουν την δυσμηνόρροια ως βασικό σύμπτωμα. Ίσως να φαίνεται απλό να ξεπεραστεί μια τέτοια κατάσταση, αυτό όμως δεν αναιρεί κάποια πολύ άσχημα αποτελέσματα στον οργανισμό της γυναίκας που δεν είναι σίγουρο ότι μπορούν να επανέλθουν στην φυσιολογική τους κατάστασης.
Η επίσκεψη στον ειδικό γιατρό (γυναικολόγο-ενδοκρινολόγο) θα λύσει κάθε απορία για το ποιες είναι οι κατάλληλες εξετάσεις και τι πρέπει να γίνει με την εμφάνιση της δυσμηνόρροιας. Αξίζει να σημειωθεί ότι θα πρέπει η επίσκεψη στο γιατρό να γίνει άμεσα, όταν δηλαδή η γυναίκα αντιληφθεί ότι περίοδός της έχει καθυστερήσει περισσότερο από τη συνηθισμένη ημερομηνία. Εφόσον η επίσκεψη στον γιατρό και μετά από τις απαραίτητες εξετάσεις, γίνει βέβαιο ότι οργανικά το άτομο είναι υγιείς και δεν υπάρχει λόγος ύπαρξης του φαινόμενου της δυσμηνόρροιας, τότε καλό θα ήταν η γυναίκα να επισκεφθεί έναν ειδικό-ψυχολόγο προκειμένου να εξεταστεί το πρόβλημά της και από ψυχολογικής πλευράς. Στην τελευταία περίπτωση, είναι σχεδόν βέβαιο ότι η δυσμηνόρροια έχει να κάνει με σωματοποίηση κάποιας δυσάρεστης κατάστασης που η γυναίκα βιώνει. Ανάλογα με την περίπτωση, μπορεί να της προταθεί κάποιο είδος ψυχοθεραπείας, όπου θα την βοηθήσει να βρει τη ρίζα του προβλήματος. Αν η δυσμηνόρροια δεν αντιμετωπιστεί άμεσα μπορεί να προκαλέσει αμηνόρροια και τότε η κατάσταση ίσως να είναι μη αναστρέψιμη.
Η ηλικία των 15-18 ετών γνωρίζουμε όλοι ότι είναι μία αρκετά συναισθηματικά ασταθής περίοδος και τα παιδιά αγόρια και κορίτσια, χρήζουν μιας ιδιαίτερης μεταχείρισης από τους γονείς. Για τους ειδικούς ερευνητές, η ηλικία αυτή παρουσιάζει ενδιαφέρον στην εμφάνιση της δυσμηνόρροιας των κοριτσιών και θέλει ιδιαίτερη προσοχή από τους γονείς και ειδικά από τις μητέρες. Μια επιπόλαια διάγνωση όχι από τον ειδικό γιατρό αλλά από την ίδια τη μητέρα μπορεί να έχει άσχημα αποτελέσματα για την εξέλιξη της σωματικής και ψυχικής υγείας του παιδιού. Όταν το παιδί αρνείται να δει κάποιον ειδικό, καλό θα ήταν ο ίδιος ο γονιός να ενημερωθεί για το πώς θα πρέπει να αντιμετωπίσει την κατάσταση έτσι ώστε να μπορέσει το παιδί να βοηθηθεί έστω και έμμεσα.
Η αποδοχή της φύσης της γυναίκας από την ίδια, είναι σίγουρα ένα γεγονός που θα βοηθούσε στην γνωσιακή αποκατάσταση και τακτοποίηση του θέματος ως προς τα κοινωνικά δρώμενα. Το πρόβλημα όμως δεν παύει να είναι καθαρά προσωπικό και η αντιμετώπισή του να γίνεται ατομικά με την βοήθεια ειδικών αφού κάθε περίπτωση δυσμηνόρροιας είναι διαφορετική.
