Ξανθής Χ. Σούλου
Ενδοκρινολόγου- Επιστημονικού Συνεργάτη
τμήματος Ενδοκρινολογίας και Μεταβολισμού
Γ.Π.Ν.Α. «Κοργιαλένειο-Μπενάκειo Ε.Ε.Σ.»
Εφηβεία ονομάζεται η μεταβατική περίοδος στην ανάπτυξη του ανθρώπου, που μέσα από έντονες σωματικές, γνωστικές, συναισθηματικές και κοινωνικές αλλαγές μεταβαίνει από την παιδική ηλικία στην ώριμη ενήλικη ζωή.
Το κορυφαίο και πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα της εφηβείας αποτελεί η ήβη, οι σωματικές, δηλαδή αλλαγές που μεταμορφώνουν το παιδί σε ώριμο σεξουαλικά, ικανό για αναπαραγωγή ενήλικα.
Οι σωματικές αλλαγές που συμβαίνουν στην εφηβεία είναι αποτέλεσμα μιας σειράς ενδοκρινικών μεταβολών και περιλαμβάνουν:
1. Ωρίμανση γεννητικών οργάνων
2. Εμφάνιση-ανάπτυξη δευτερογενών χαρακτηριστικών του φύλου
3. Επιτάχυνση της κατά μήκος αύξησης
4. Αλλαγές στη σύσταση του σώματος,στα όργανα και στις λειτουργίες του οργανισμού
ΩΡΙΜΑΝΣΗ ΓΕΝΝΗΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ-ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Στο αγόρι:
Το πρώτο σημείο έναρξης της ήβης είναι η αύξηση του μεγέθους των όρχεων και συμβαίνει συνήθως στα 10-14 έτη. Ο όρχις αυξάνει προοδευτικά και από μέγεθος <2,5cm φτάνει σε μέγεθος 5cm στον ενήλικα, διαδικασία που απαιτεί 2-5 έτη.Μαζί με την διόγκωση του όρχι εμφανίζεται η τρίχωση του εφηβαίου.
Ένα χρόνο μετά την διόγκωση των όρχεων και υπό την επίδραση των ορχικών κυρίως ανδρογόνων, αρχίζει η αύξηση του μεγέθους του πέους που από 6cm προεφηβικά, φτάνει κατά μέσον όρο τα 13,5cm τα επόμενα 2-5 έτη.
Περίπου στην ηλικία των 14 ετών εμφανίζεται η τρίχωση στο πρόσωπο, αρχικά στο άνω χείλος μετά στα μάγουλα και στο σαγόνι καθώς και στη μασχάλη ενώ η φωνή αποκτά την χαρακτηριστικά βαθειά χροιά. Την ίδια εποχή παρουσιάζεται και η κορύφωση της αύξησης.
Στα μισά περίπου αγόρια εμφανίζεται διόγκωση των μαστών ως τα 4cm που
διαρκεί 1-2 έτη και υποχωρεί μόνη της χωρίς αγωγή. Θεραπεία απαιτείται μόνο σε μεγαλύτερες διογκώσεις.
Στο κορίτσι:
Το πρώτο σημείο έναρξης της ήβης είναι συνήθως η διόγκωση του στήθους που συμβαίνει μεταξύ 8-13 ετών. Η πλήρης ανάπτυξη του μαστού απαιτεί 4 έτη.6-12 μήνες μετά την διόγκωση του μαστού αρχίζει η ανάπτυξη της τρίχωσης του εφηβαίου που ολοκληρώνεται σε 3 έτη. Σε ηλικία 12,5 ετών κατά μέσον όρο εμφανίζεται η τρίχωση μασχάλης που ολοκληρώνεται σε 1,5 περίπου έτος ενώ στην ηλικία 10 -13 ετών εμφανίζεται η πρώτη έμμηνος ρύση (εμμηναρχή).Παράγοντες γενετικοί (μητέρα και κόρη έχουν παρόμοια ηλικία εμμηναρχής) και περιβαντολλογικοί (βάρος σώματος, άσκηση, κοινωνικοοι-
κονομικοί) συμβάλλουν στην εμφάνιση της εμμηναρχής. Οι ωοθήκες, μετά την ηλικία των 8 ετών και πριν την εμφάνιση οιουδήποτε σημείου ήβης, εμφανίζουν κυστικά ωοθυλάκια. Η μήτρα αρχίζει να αυξάνει σε μέγεθος από τα 9 έτη ενώ ο κόλπος αρχίζει την ενήλικη διαμόρφωσή του πριν την διόγκωση του μαστού και την ολοκληρώνει με την έναρξη της έμμηνου ροής.
ΕΠΙΤΑΧΥΝΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑ ΜΗΚΟΣ ΑΥΞΗΣΗΣ
Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης στα παιδιά είναι σταθερός 5-6cm το χρόνο και λίγο πριν την έναρξη της ήβης φτάνει στο ναδίρ, για να ακολουθήσει η απότομη επιτάχυνση της εφηβείας(ξεπέταγμα,spurt).
Στα αγόρια το ξεπέταγμα ξεκινά όταν οι όρχεις έχουν όγκο 10 ml και διαρκεί 2,5-3 έτη. Το μέσο ολικό ύψος που κερδίζουν τα αγόρια αυτό το διάστημα είναι 28cm.
Στα κορίτσια το ξεπέταγμα αρχίζει πιο νωρίς, με την διόγκωση του μαστού και διαρκεί 2,5-3 έτη. Το μέσο ολικό ύψος που κερδίζουν τα κορίτσια είναι 25cm.
Βέβαια, η μέση διαφορά ύψους ανδρών-γυναικών είναι 13cm που αποδίδεται και στην διαφορά των 3cm.,αλλά και στο γεγονός ότι το ξεπέταγμα στα αγόρια εμφανίζεται 2 περίπου χρόνια μετά, ώστε να ξεκινάνε την περίοδο ταχείας αύξησης με καλύτερο κατά 10cm αρχικό ύψος.
ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗΝ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ, ΣΤΑ ΟΡΓΑΝΑ, ΣΤΙΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ.
Η μυϊκή μάζα, αρχίζει να αυξάνεται στα 6 χρόνια για τα κορίτσια και στα 9,5 για τα αγόρια. Στα αγόρια όμως η αύξηση συνεχίζεται σ’ όλη την εφηβεία, ενώ στα κορίτσια σταματά με την εμμηναρχή. Το αποτέλεσμα είναι η μυϊκή μάζα των ανδρών καθώς και η μυϊκή ισχύς τους να είναι διπλάσια των γυναικών. Αντίθετα, η λιπώδης μάζα αυξάνεται στα κορίτσια σ’ όλη την εφηβεία και σαν γυναίκες έχουν τελικά διπλάσια λιπώδη μάζα σε σχέση με τους άνδρες. Η αμφοακρωμιακή διάμετρος αυξάνεται στα αγόρια ενώ στα κορίτσια η αύξηση αφορά στην αμφιλαγόνιο (τα αγόρια κάνουν πλάτες, τα κορίτσια μέση).
Στα αγόρια παρατηρείται αύξηση του αιματοκρίτη, του μεγέθους της καρδιάς και των πνευμόνων, της πίεσης.
Οι έντονες και απότομες σωματικές αλλαγές που βιώνει ο έφηβος, απότοκες των ενδοκρινικών μεταβολών, του προκαλούν ψυχολογικές αντιδράσεις. Γι’ αυτό, όλοι έχουν ανάγκη συστηματικής και υπεύθυνης ενημέρωσης για την σωματική και σεξουαλική τους ανάπτυξη με κατανόηση, στήριξη και αποδοχή.
