Νικόλαος Κλωνάρης,Ενδοκρινολόγος
http://nklonaris.weebly.com/
Το σύγχρονο κοινωνικό-οικονομικό περιβάλλον που ζούμε αναμφισβήτητα είναι πηγή πολλών προβλημάτων. Ένα από αυτά που θα καταγραφούν στο μέλλον είναι η σημαντική αύξηση του επιπολασμού του σακχαρώδη διαβήτη (ΣΔ). Οι αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες (κατανάλωση περισσότερων υδατανθράκων και τροφών χαμηλότερης διατροφικής αξίας), το άγχος αλλά και η δυσκολία, λόγω οικονομικών προβλημάτων, προληπτικού ελέγχου αποτελούν παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση της νόσου. Από τον μεγάλο αριθμό ασθενών με ΣΔ μια ομάδα με αρκετές ιδιαιτερότητες είναι οι ασθενείς με ΣΔ κύησης.
Ως ΣΔ κύησης ορίζεται η παθολογική ανοχή στη γλυκόζη η οποία εμφανίζεται για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της κύησης, δεν προϋπάρχει της κύησης και στις περισσότερες περιπτώσεις δεν εμμένει μετά τον τοκετό . Η εμφάνιση του έχει σχέση με ορμόνες όπως η κορτιζόλη, η προγεστερόνη, η οιστραδιόλη, η προλακτίνη και το εμβρυϊκό πλακουντιακό γαλακτογόνο οι οποίες παράγονται από τον πλακούντα της μητέρας κατά τη διάρκεια της κύησης. Η μέγιστη έκκριση τους γίνεται κατά την 24η-28η εβδομάδα της κύησης και αυξάνουν την αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης. Οι γυναίκες που το πάγκρεας τους δεν είναι σε θέση να παράγει αρκετή ινσουλίνη θα εκδηλώσουν τη νόσο. Το ποσοστό των κυήσεων με ΣΔ υπολογίζεται σε 18%. Όπως λοιπόν γίνεται αντιληπτό ο προληπτικός έλεγχος κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι πολύ σημαντικός.
Οι γυναίκες που επιβάλλεται να ελέγχονται για ΣΔ κύησης είναι αυτές με παράγοντες κινδύνου όπως οι ακόλουθοι:
- Προχωρημένη ηλικία
- Αυξημένος δείκτης μάζας σώματος πριν τον τοκετό
- Αυξημένη μεταβολή του δείκτη μάζας σώματος μεταξύ των τοκετών , περισσότερο από 3 μονάδες
- Προηγούμενος ανεξήγητος εμβρυικός θάνατος
- Μακροσωμία σε προηγούμενο τοκετό
- Οικογενειακό ιστορικό ΣΔ τύπου 2 η διαβήτη κύησης
- Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
- Η αρτηριακή υπέρταση και η δυσλιπιδαιμία
- Ασθενείς με καταγωγή από χώρες της Μέσης Ανατολής, Αφρικής και την Κίνα
Στους ασθενείς με παράγοντες κινδύνου πρέπει να γίνεται καμπύλη σακχάρου OGTT με 75 γρ την 24η-28η εβδομάδα κύησης . Οι γυναίκες που παρουσίασαν ΣΔ σε προηγούμενη κύηση πρέπει να ελέγχονται νωρίτερα (16η εβδομάδα κύησης) και αν είναι αρνητική η εξέταση να γίνεται νέος έλεγχος την 24η-28η εβδομάδα κύησης. Δεν υπάρχει ομοφωνία όσον αφορά τα κριτήρια διάγνωσης του ΣΔ κύησης, ωστόσο η τάση είναι να γίνονται όλο και πιο αυστηρά.
Κριτήρια ADA
Σάκχαρο νηστείας 92 mg/dL
1 ώρα: =>180 mg/dL
2 ώρες: =>153 mg/dL
Κριτήρια NICE
Σάκχαρο νηστείας 92 mg/dL
2 ώρες: =>140 mg/dL
Από τη στιγμή που θα διαγνωσθεί ΣΔ πρέπει να επιδιώκεται η σωστή και άμεση γλυκαιμική ρύθμιση για να αποφευχθούν πιθανές επιπλοκές για το έμβρυο και τη μητέρα. Σε γυναίκες με ΣΔ κύησης υπάρχει αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης επιπλοκών όπως δυστοκίας, πρόωρου τοκετού, προεκλαμψίας, ανάπτυξης ΣΔ του εμβρύου σε μεγαλύτερη ηλικία, εμφάνισης παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας, υπογλυκαιμίας του νεογνού μετά τον τοκετό, ίκτερου, τραυματισμού κατά τον φυσιολογικό τοκετό και νεογνικού θανάτου. Σημαντική δυσκολία αποτελεί το γεγονός πως σε σύντομο χρονικό διάστημα η γυναίκα με ΣΔ κύησης θα πρέπει να εκπαιδευτεί ώστε να μπορεί να πετύχει τον καλύτερο δυνατό γλυκαιμικό έλεγχο ώστε να αποφύγει τις προηγούμενες επιπλοκές.
Η αντιμετώπιση του ΣΔ κύησης περιλαμβάνει τα εξής:
Α) Διατροφή
Η σωστή διατροφή είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της επιτυχημένης γλυκαιμικής ρύθμισης και είναι απαραίτητη σε κάθε ασθενή με σακχαρώδη διαβήτη. Τα γεύματα πρέπει να είναι συχνά και τακτικά κατά τη διάρκεια της ημέρας, κατά προτίμηση τρία κύρια και τρία μικρότερα (σνακ), για να αποφεύγονται μεγάλες διακυμάνσεις στο σάκχαρο.
H ελεγχόμενη κατανάλωση υδατανθράκων είναι το πιο σημαντικό βήμα. Το κάθε κύριο γεύμα κατά τη διάρκεια της ημέρας πρέπει να περιέχει 40-60 γρ υδατανθράκων και το κάθε μικρότερο γεύμα 20 γρ υδατανθράκων. Η υπερβολική στέρηση υδατανθράκων αντενδείκνυται γιατί μπορεί αφενός να οδηγήσει σε περιορισμένη πρόσληψη βάρους από το έμβρυο, αφετέρου έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο παιδικής παχυσαρκίας ενώ τέλος μπορεί να οδηγήσει στο σχηματισμό κετονών οι οποίες είναι επιβλαβής για το έμβρυο και τη μητέρα. Οι υδατάνθρακες πρέπει να προέρχονται κατά κύριο λόγο από τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες οι οποίες απελευθερώνονται αργά στο αίμα, όπως φρούτα, λαχανικά, όσπρια, ψωμί ολικής άλεσης, δημητριακά κ.λ.π.
Τέλος θα πρέπει να αποφεύγονται τροφές πλούσιες σε λίπη καθώς επίσης η ζάχαρη, το μέλι, η γλυκόζη, τα παγωτά, οι καραμέλες, η σοκολάτα, το σακχαρούχο γάλα, τα αναψυκτικά και οι χυμοί φρούτων,τα γλυκά οινοπνευματώδη ποτά κ.λ.π.
Β) Άσκηση:
Η τακτική άσκηση ενδείκνυται στην κύηση αν δεν υπάρχουν επιπλοκές. Η άσκηση βοηθάει να ελαττωθεί η αντίσταση στην ινσουλίνη, να βελτιωθεί η υπεργλυκαιμία μετά τα γεύματα καθώς επίσης και στον έλεγχο του σωματικού βάρους. Άσκηση όπως περπάτημα μετά τα γεύματα (ακόμα και για 20 λεπτά) βοηθάει ιδιαίτερα. Κίνδυνος υπογλυκαιμίας υπάρχει μόνο με παρατεταμένη άσκηση (πάνω από μια ώρα) και σε θεραπεία με ινσουλίνη.
Γ) Έλεγχος τιμών σακχάρου και περιστασιακά έλεγχος για κετόνες στο αίμα
Ο τακτικός έλεγχος του σακχάρου (τουλάχιστον 4 φορές την ημέρα) είναι απαραίτητος για να εκτιμήσουμε αν η διατροφή είναι αποτελεσματική. Είναι απαραίτητη η πρωινή μέτρηση σακχάρου νηστείας και η μέτρηση μία ώρα μετά από κάθε μεγάλο γεύμα. Αν η στέρηση των υδατανθράκων είναι υπερβολική τότε αρχίζουν να παράγονται κετόνες Σε αυτή την περίπτωση η πρόσληψη των υδατανθράκων πρέπει να αυξηθεί. Αν δεν μπορούμε να διατηρήσουμε τις τιμές του σακχάρου σε επιθυμητά επίπεδα μόνο με τη διατροφή και την άσκηση, χρησιμοποιούμε ινσουλίνη.
Δ) Τακτικός έλεγχος από Ενδοκρινολόγο και Γυναικολόγο. Η τακτική παρακολούθηση είναι σημαντική για να αποφευχθούν οι οποιεσδήποτε επιπλοκές για τη μητέρα και το έμβρυο καθώς επίσης να γίνουν οι έγκαιρες ιατροφαρμακευτικές παρεμβάσεις.
