Νανά Τοκάτλη, Ζωγράφος
Ο homo erectus βρήκε στα σπήλαια προστασία από τα άγρια ζώα, από τις κακές καιρικές συνθήκες. βρήκε χώρο για να συντηρεί την φωτιά, για να ψήνει το κυνήγι του, για να θερμαίνεται και για να αποθηκεύει.
Κάποιος απ’ αυτούς σχεδίασε στα τοιχώματα της σπηλιάς σχήματα, απλά στην αρχή, και αργότερα σχήματα που θυμίζουν ζώα και είναι αναγνώσιμα. Οι μελετητές τούς έδωσαν ερμηνείες, δηλαδή ότι είναι σύμβολα μαγείας, θεοτήτων, αστέρων. Προσωπικά προτιμώ να βλέπω σ’ αυτά άτολμες γρατσουνιές έως άκρως τολμηρές αναπαραστάσεις ζώων που κάποιος που είχε απλά καλό μάτι και χέρι -ένας ταλαντούχος- ζωγράφισε για το κέφι του στο τοίχωμα. Όπως τα αριστουργήματα στα σπήλαια Lascaux της Γαλλίας ή τις αγελάδες που τόσο όμορφα τις ζωγράφισαν σε κοίλους βράχους κάποιοι ταλαντούχοι βοσκοί όταν κάποτε τις έβοσκαν στα λιβάδια της Σαχάρας.
Σήμερα, με αποδεκτή την άποψη της βαρβαρότητας της εποχής μας, ο υπεύθυνος εκπρόσωπος του πολιτισμού μας, ο δυτικός άνθρωπος, αμφισβητείται ως homo αλλά και ακόμα ως erectus.
Στον ταλαντούχο άνθρωπο των σπηλαίων, ο οποίος προσέφερε την ικανότητά του στην ομάδα που τον περιέβαλε -εχαρίζετο στους γύρω του- η εποχή μας έχει να επιδείξει ένα καλλιτέχνη ο οποίος απευθύνεται στους ανθρώπους των σύγχρονων σπηλαίων. των διαμερισμάτων και της ανάλογης νοοτροπίας, έναν καλλιτέχνη ο οποίος χρησιμοποιεί και αυτός τοίχους κοινόχρηστους και ο οποίος χαρίζεται. αυτόν των graffiti.
Μπορεί κανείς να αντιτάξει την ύπαρξη της «εφήμερης τέχνης», αλλά αυτή είτε είχε χορηγούς (sponsors), είτε ήταν πλήρως αδιάφορη για τον κόσμο, είτε αφορούσε μόνο περιοδικά τέχνης και λίγους ειδήμονες ή ήταν ενδιαφέρουσα λόγω της πρόκλησής της, της ύβρεως που επιδείκνυε. Ίσως στο Διαδίκτυο χαρίζουν κάποιοι κάποιες εικόνες, αλλά εκεί δεν γνωρίζουμε την πρόθεση, εάν υπεισέρχεται η σκοπιμότητα προβολής αυτού του ιδίου.
Πάντως όσοι χαρίζονται χαρακτηρίζονται από «μεράκι», έχουν τουλάχιστον τα στοιχειώδη εξασφαλισμένα από άλλη ίσως ενασχόληση ή η οικογένεια παρέχει τα αναγκαία, ώστε να αγοράσουν τα spray, που ο artist των σπηλαίων δεν είχε ανάγκη να αγοράσει.
Όταν ο αγγειοπλάστης χάραζε γραμμές πάνω στον πηλό έτσι για στόλισμα, για χάρη και μετά τις πολλαπλασίασε, τις οργάνωσε και αργότερα έβαλε χρώμα και αυτό άρεσε, του παρήγγειλαν κι άλλα κομμάτια, σ’ αυτόν κι όχι στον άλλο που τα έφτιαχνε εξίσου γερά αλλά σκέτα. Τότε αρχίζει η Τέχνη να έχει σχέση άμεση με το εμπόριο. Ο καλλιτέχνης δουλεύει κατά παραγγελία. Μπορεί ο ανταγωνισμός, αλλά περισσότερο είναι η ανάγκη του ίδιου που τον κάνει να πλουτίζει τα σχέδιά του και τα θέματά του, εφόσον βέβαια η αγορά τα αποδέχεται. Αυτή λοιπόν η ιστορία είναι πολύ παλιά. Υπήρξαν κι αυτοί που ξεχώριζαν και υπέγραφαν τα αγγεία τους, κι αυτοί που ήταν ονομαστοί γλύπτες και ζωγράφοι. Ήρωες, θεοί, επιτάφια μνημεία, ναοί, ιερά προσφέρονταν ως εναύσματα σε βασιλείς, τυράννους, στις πόλεις, τα ιερατεία, σε ιδιώτες να κάνουν παραγγελίες, των έργων που θαυμάζουμε σήμερα, σε καλλιτέχνες της εποχής των και όσο πιο καλός, πιο ονομαστός ο καλλιτέχνης τόσο μεγαλύτερη η αμοιβή και η παραγγελία, και αυτό εφαρμοζόταν σε όλες τις τέχνες. Κατ’ αυτόν τον τρόπο δουλεύτηκαν όλα τα έργα από την αρχαιότητα έως τις αρχές του περασμένου αιώνα.
Η σύγχρονη Τέχνη με το να απαρνηθεί επί το πλείστον την παραγγελία, με το να επικεντρωθεί ο καλλιτέχνης στον εαυτό του εκφράζοντας τον προβληματισμό του, με τον ψυχισμό του -όντας πάντα ο καλλιτέχνης ο καθρέφτης της κοινωνίας- έγινε από σπουδαίος γραφικός καθώς η εξουσία, πολιτική και οικονομική, αλληλοσυμπληρώνονται αυτές, αρνιόταν να υποστηρίζει άμεση ή έμμεση κοινωνική κριτική μέσω της απεικόνισης, δηλαδή ιδού ποιοι είμαστε. Όμως αυτοί οι καλλιτέχνες έπρεπε να βιοπορισθούν. Μερικούς τους οικειοποιήθηκε το σύστημα για να εδραιώσει το προσωπικό του φιλελεύθερο image. Στην ευρύτητα που πήραν οι τέχνες στην σύγχρονη εποχή όπου τα κριτήρια είναι ανύπαρκτα, τα μουσεία έπαιξαν μεγάλο ρόλο στην επιβολή ρευμάτων, στη διαμόρφωση τιμών και αξιών, επί το πλείστον πλασματικών. Οι διευθυντές μουσείων ανέβηκαν σε βάθρα δυσθεώρητα απ’ όπου τραβούσαν ψηλά ή έριχναν στην αφάνεια καλλιτέχνες κατά το δοκούν, με αντίστοιχες επιπτώσεις στην αγορά των έργων που μεταβλήθηκε σε χρηματιστήριο, όπου οι τιμές κρατούντο χάριν των μουσείων και των συλλεκτών και έπεφταν μετά τις πωλήσεις. Τεχνάσματα οικονομίστικα, κυκλοφορίας χρήματος, συχνά μαύρου. Τιμές ψεύτικες έργων φανφάρας ή έργων κακών, αλλά νεκρών καλλιτεχνών. Ένα νταραβέρι άσχετο με την Τέχνη και την δημιουργία αλλά σχετικό με τις δημόσιες σχέσεις, τα μέσα μαζικής τύφλωσης και το πόσα διαθέτει κανείς για να γίνει σπουδαίος έστω και για μια ημέρα.
Η άμυνα των καλλιτεχνών με το να συνωστίζονται στις μικροαυλές τεχνοκριτικών, ενώ κριτήρια δεν υφίστανται, ενέτεινε τον αποπροσανατολισμό και την περαιτέρω απομάκρυνση της σύγχρονης Τέχνης από τον κόσμο.
Από τα κορνιζάδικα έως τα μουσεία και από την techno έως την συμφωνική μουσική ο οιοσδήποτε μπορεί να μπει σ’ αυτό το χαοτικό πεδίο όπου ο κόσμος και οι καλλιτέχνες είναι έτοιμοι προς βορά. Ο αόρατος σύγχρονος κανιβαλισμός. Καλή όρεξη.
