Πριν από αρκετούς αιώνες ένας άσημος οργανίστας και συνθέτης ο Johan Sebastian Bach έγινε δέκτης μιάς περίεργης παράκλησης:o κόμης Goldenberg ο οποίος υπέφερε από αυπνίες (δεν είναι εξακριβωμένο εάν έφταιγε η κρεβατομουρμούρα της κόμισσας) ζητούσε την βοηθεία του. Ο Bach αντιμετώπισε την ιδιότυπη αυτή παραγγελία με τον μόνο τρόπο που γνώριζε: συνέθεσε τις μετέπειτα γνωστές ως «Goldenberg Variations» έργο για πιάνο. Δεν μάθαμε αν ο άυπνος κόμης κατάφερε να κερδίσει τελικά μια θέση στην αγκαλιά του Μορφέα, ωστόσο η αρχή είχε γίνει: η μουσική είχε κληθεί να θεραπευσει τον άνθρωπο, να τον απαλλάξει από ψυχοσωματικές δυσλειτουργίες.
Και αν, λοιπόν, μόνο εικασίες μπορούμε να κάνουμε για την ίαση ή μη του Goldenberg, σήμερα οι επιστημονικές μετρήσεις, παρατηρήσεις και έρευνες μας τροφοδοτούν με την απαραίτητη σιγουριά ότι ναι, η μουσική συνδράμει στην θεραπεία ασθενών,λειτουργεί βοηθητικά είτε δια μέσου της μείωσης του χρόνου αποθεραπείας, είτε δια μέσου της καταπολέμησης της αντίληψης του πόνου. Τί ακριβώς σημαίνει αυτό;
- Μείωση της αντίληψης του πόνου
- Μείωση του ψυχοσωματικoύ στρες και αύξηση της χαλάρωσης
- Βελτιωση της επικοινωνίας καταθλιπτικών ασθενών
- Βελτίωση παιδιών με διαταραχές συμπεριφοράς
- Ενίσχυση της φροντίδας ασθενών με εγκεφαλικές βλάβες
- Βελτίωση επικοινωνίας ασθενών με την νόσο Αλτσχάιμερ
- Μείωση του χρόνου παραμονής στην Μ.Ε.Θ πρόωρων νεογνών
- Μείωση της αντίληψης του πόνου ειδικότερα σε καρκινοπαθείς τελικού σταδίου
- Ταχύτερη μετεγχειρητική ανάνηψη
Τα παραπάνω πεδία εφαρμογής της μουσικής θεραπείας έχουν δύο κοινούς άξονες: αφενός η μουσική επιδρά θετικά στην επικοινωνία των ασθενών με το περιβάλλον τους (περιπτώσεις αυτιστικών παιδιών/νόσος Αλτσχάιμερ) αφετέρου σε πολλές περιπτώσεις «δρα» ως κάτι παραπάνω από παυσίπονο εμποδίζοντας τον ασθενή να αντιληφθεί τον πόνο στο ακέραιο. Αυτό γίνεται επειδή η ακρόαση φαίνεται πως ενεργοποιεί την παραγωγή από τον οργανισμό ενδορφινών , ουσιών που λειτουργούν βιοχημικά ως φυσικό αναλγητικό ενώ παράλληλα αυξάνουν το αίσθημα ευφορίας. Εν ολίγοις με τις ενδορφίνες ο οργανισμός φροντίζει για το αυτο-ντοπάρισμα του, κάνει «χρήση ενός απόλυτα νόμιμου ναρκωτικού».
Ευλόγως ο φιλότεχνος αναγνώστης θα αναρωτηθεί: γιατί η μουσική κατέχει αυτό το ιδιότυπο θεραπευτικό προβάδισμα έναντι των άλλων τεχνών; Υστερούν οι εικαστικές τέχνες σε αναλγητικές ιδιότητες;Και γιατί να είναι ακάταλληλος ένας Ρενουάρ, έναν βαν Χάουζ ή έστω ένας Ελ Γκρέκο σε κάποιο εξάκλινο του Γενικού Κρατικού Νίκαιας; Την απάντηση, την αιτία της υπεροχής της μουσικής ως γλώσσας, ως μέσου επικοινωνίας μας την δίνει ο Theodor Adorno: “η γλώσσα της μουσικής είναι αρκετά διαφορετική από την προθετική γλώσσα. Περιέχει μια θεολογική διάσταση. Αυτό που έχει να πεί αποκαλύπτεται και ταυτόχρονα κρύβεται. Ιδέα της είναι το θείο Όνομα στο οποίο έχει δοθεί σχήμα. Είναι απομυθολογικοποιημένη προσευχή, απαλλαγμένη από κάθε στοιχείο μαγικής αποτελεσματικότητας. Είναι η ανθρώπινη προσπάθεια να – καταδικασμένη όπως πάντα-να ονομάσει το Όνομα, όχι να μεταδόσει νοήματα…» Με λιγότερο θεωρητική διατύπωση θα λέγαμε πως αυτές οι λέξεις που δεν υπάρχουν και ούτε αρκούν για να απευθυνθείς σε έναν καρκινοπαθή τελικού σταδίου,αυτές οι λέξεις που είναι ανίκανες να εισβάλλουν στον κόσμο ένός αυτιστικού παιδιού ή οι άλλες που δεν σημαίνουν τίποτα στο πρόωρο νεωγνό της θερμοκοιτίδας, δίνουν την θέση τους σε ήχους, μελωδίες, αρμονικά δεμένες νότες.
Ασφαλώς υπάρχουν όλοι αυτοί οι οποίοι βιάζονται να επιδείξουν την ανύπαρκτη πίστη τους σε οτιδήποτε εναλλακτικό και καινοτόμο το οποίο εισβάλει στα παραδοσιακά πεδία της ιατρικής. Θα μπορούσαν να κατηγορήσουν την μουσικοθερπαεία ως κάτι ασαφές και αφηρημένο, ως κάτι ίσως και επικίνδυνο. Όλοι αυτοί αγνοούν ότι σχεδόν σε κάθε ίδρυμα, στην Αμερκή και στην Ευρώπη, εφαρμόζεται η μουσικοθεραπεία τα αποτελέσματα της οποίας είναι μετρήσιμα και συγκεκριμένα. Έτσι μπορούμε να συγκρίνουμε την αποθεραπεία ασθένων κάτω από την «επίδραση της μουσικής» με αυτούς που περιορίστηκαν στην κλασσική φαρμακευτική αγωγή. Μερικά παραδείγματα:
- Πανεπιστήμια Minnesota, Stanford, Bryan Memorial, Orlando : η μουσική ελάττώνει τους παλμούς και την αρτηριακή πίεση, με μείωση της αδρεναλίνης στο αίμα.
- Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Irvine: μιά συγκεκριμένη σονάτα του Μότσαρτ για πιάνο μειώνει τον αριθμό των επιληπτικών σπασμών.
- Ωνάσειο Καρδιολογικό Κέντρο: η μουσική ακρόαση για 30 λεπτά ασθενών στην στεφανιαία μονάδα αλλά και στους θαλάμου νοσηλείας βοήθησε στην μείωση των επιπέδων αδρεναλίνης στο αίμα, κοινώς ελάτωσε το στρες.
Η παράθεση θα μπορούσε να συνεχιστεί (περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να αντλήσετε από τους δικτυακούς τόπους www.bsmt.org, British Society of Music Therapy και www.namt.com, American Association of Music Therapy), αλλά από τα παραπάνω έχει καταστεί αρκούντως ξεκάθαρο ότι η μουσικοθεραπεία δεν είναι πια κάτι ασαφές υποκειμενικό, ή κάτι που έρχεται να αντικαταστήσει την κλασσική ιατρική. Τα συμπεράσματα των ερευνών σφραγίζουν επιστημονικά την προσφορά της μουσικής και ανοίγουν την οδό της ευρείας και συστηματικης κλινικής χρήσης της μουσικής.
Το μόνο ακανθώδες ερώτημα το οποίο περιμένει άμεσα την απάντηση του είναι το αν οι τρέχουσες λαικές συνθέσεις του συρμού (ονόματα δεν λεμε!) είναι και αυτές-όπως ο Μότσαρτ- πρόσφορο εργαλείο της μουσικοθεραπείας…Γιατρέ μου sorry….
Κώστας Χαμπίδης
