Μεταταρσαλγία και πτώση μεταταρσίου. Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε

Εκτύπωση

Ευάγγελος Δήμου – Ρουσουλέντσης, Χειροπράκτης – Ποδίατρος, Msc DC, BSc (Hons) Podiatry MSh SRCh, DPodM, dimou.dc.gmail.com

Εισαγωγή

Ο όρος μεταταρσαλγία είναι ένας γενικός όρος που περιγράφει πόνο (άλγος) στην περιοχή των μεταταρσίων (εικόνα 1). Σχετίζεται με την αυξημένη μηχανική πίεση στην περιοχή ακριβώς πίσω από τα δάχτυλα του ποδιού και θεωρείται μια κατεξοχήν πάθηση του γυναικείου φύλου με την αναλογία γυναικών – ανδρών να είναι 8:2. Η μεταταρσαλγία μπορεί να εμφανιστεί στο ένα ή και στα δυο πόδια ταυτόχρονα και συνοδεύεται από κάκωση και φλεγμονή των γειτονικών αρθρώσεων, των μαλακών μορίων και του αρθρικού θύλακα.

Συμπτώματα: Το κυριότερο σύμπτωμα της μεταταρσαλγίας είναι ο πόνος στο πρόσθιο μέρος του πέλματος, ακριβώς πίσω από τα δάχτυλα. Ο πόνος κατά κύριο λόγο εστιάζεται στο δεύτερο μετατάρσιο (εικόνα 1), αλλά μπορεί να επεκταθεί και στα υπόλοιπα, ενώ σε ακόμα πιο χρόνιες περιπτώσεις φτάνει μέχρι τις άκρες των δακτύλων.

Εικόνα 1. Μεταταρσαλγία

Ο πόνος συνήθως περιγράφεται από τους ασθενείς με την έκφραση «αισθάνομαι ότι περπατάω πάνω σε ένα βότσαλο» αλλά μπορεί να έχει και τη μορφή πίεσης, μωλωπισμού, καυσαλγίας ή μουδιάσματος τοπικά. Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν οξύ πόνο κατά τη βάδιση ή το τρέξιμο που όμως βελτιώνεται με τη ξεκούραση, και πόνο όταν το περπάτημα γίνεται στις μύτες των ποδιών, ειδικά με ακατάλληλα παπούτσια ή χωρίς παπούτσια πάνω σε σκληρές επιφάνειες.

Ανατομία / εμβιομηχανική: Κάθε πόδι αποτελείται από πέντε μετατάρσια τα οποία ξεκινάνε από τη περιοχή της καμάρας και καταλήγουν εκεί που αρχίζουν τα δάχτυλα. Το δεύτερο μετατάρσιο είναι το μακρύτερο και δέχεται τα περισσότερα φορτία και συνεπώς είναι και το πιο ευάλωτο σε τραυματισμούς. Κατά τη διάρκεια της βάδισης, από την στιγμή που η φτέρνα σηκώνεται από το έδαφος μέχρι την στιγμή που και τα δάχτυλα σηκώνονται από το έδαφος (φάση ώθησης του φυσιολογικού κύκλου αναβηματισμού), όλο το βάρος του σώματος μεταφέρεται στα μετατάρσια, οπότε οι πιέσεις που περνάνε κυρίως από το δεύτερο και τρίτο μετατάρσιο αυξάνονται δραματικά.
Αιτιολογία: Οι κυριότερες αιτίες μεταταρσαλγίας είναι οι εξής:

1. Λάθος υπόδημα: Το στενό, μυτερό και ψηλό υπόδημα συμπιέζει τα μετατάρσια και τα δάχτυλα καθώς μεταβιβάζει όλο το βάρος του σώματος στο πρόσθιο μέρος του ποδιού. Αυτό αλλάζει τον φυσιολογικό κύκλο αναβηματισμού με αποτέλεσμα ο μηχανισμός βάδισης να δουλεύει αντίστροφα και αντί για την φτέρνα, τα δάχτυλα να έρχονται πρώτα σε επαφή με το έδαφος. Η αυξημένη αυτή φόρτιση προκαλεί τη δημιουργία επώδυνης σκληροδερμίας, υπερκεράτωσης ή ακόμα και επώδυνων κάλων.
2. Υπερκόπωση: Σύμφωνα με διεθνείς μελέτες, αθλητές όπως δρομείς, ποδοσφαιριστές, καλαθοσφαιριστές αλλά και αθλητές που αθλούνται χωρίς παπούτσια, όπως αυτοί του καράτε ή της ενόργανης, δέχονται πολύ αυξημένες πιέσεις στα μετατάρσια λόγω πολύωρων προπονήσεων, πολλών αλμάτων και μεγάλων επιταχύνσεων. Αυτές οι πιέσεις προκαλούν ένα επαναλαμβανόμενο τραύμα στην περιοχή που τελικά ερεθίζει την άρθρωση προκαλώντας μεταταρσαλγία. Σε πολύ προχωρημένα στάδια μπορεί να εμφανιστεί και πτώση μεταταρσίου ή ακόμα και κάταγμα κοπώσεως (Freiberg’s fracture).
3. Κοιλοπόδια: Η κοιλοπόδια (εικόνα 2) είναι ο τύπος ποδιού που η καμάρα είναι μεγαλύτερη από τη φυσιολογική (εικόνα 3). Έτσι, η ανατομική θέση όλων των οστών του ποδιού αλλά και των μεταταρσίων είναι τέτοια που αυξάνει τις πιέσεις στις κεφάλες αυτών, που με τη σειρά τους τραυματίζονται και προκαλούν μεταταρσαλγία.Εικόνα 2. Κοιλοπόδια  Εικόνα 3. Φυσιολογική καμάρα
4. Παραμόρφωση δακτύλων: Παθήσεις όπως οστεοαρθρίτιδα και ρευματοειδής αρθρίτιδα προκαλούν παραμόρφωση των μικρών αρθρώσεων των κάτω άκρων, που ως αποτέλεσμα έχει την αλλαγή της αρχιτεκτονικής του ποδιού, που εν τέλει προκαλεί τραυματισμό των μεταταρσίων (εικόνα 4). Εικόνα 4. Ρευματοειδής αρθρίτιδα Εικόνα 5. Κότσι

5. Βλαισός μέγας Δάκτυλος (κότσι): Η κληρονομικότητα και το στενό, μυτερό και ψηλό παπούτσι είναι δυο από τους κυριότερους αιτιολογικούς παράγοντες για την εμφάνιση μεταταρσαλγίας. Αυτό συμβαίνει γιατί η παραμόρφωση του μεγάλου δάκτυλου ασκεί πίεση στο δεύτερο δάχτυλο, το οποίο με τη σειρά του ανασηκώνεται και μετατοπίζεται, και τελικά τραυματίζεται ο αρθρικός θύλακας της άρθρωσης (εικόνα 5).

6. Ηλικία: Η φυσιολογική φθορά του μυοσκελετικού συστήματος. Με την πάροδο του χρόνου “λεπταίνει” το προστατευτικό μαξιλαράκι που βρίσκεται στο κάτω μέρος του ποδιού. Συνεπώς τα μετατάρσια είναι περισσότερο εκτεθειμένα κατά τη διάρκεια της βάδισης και επομένως πιο ευάλωτα σε τραυματισμούς, ειδικά όταν συνυπάρχει και το ακατάλληλο υπόδημα.

Διάγνωση: Η εκτενής λήψη ιστορικού, η εξέταση του υποδήματος και η ψηλάφηση του ποδιού θα δώσουν στον εκάστοτε θεραπευτή τα πρώτα στοιχεία για την πρώτη εκτίμηση της κατάστασης. Η κάθετη πίεση από τον θεραπευτή στη κεφαλή του μεταταρσίου, η σύγκλυση όλων των μεταταρσίων μαζί και η συνύπαρξη υπερκεράτωσης τοπικά, αναπαράγουν τους πόνους και επιβεβαιώνουν την ύπαρξη μεταταρσαλγίας.
Πολύ σημαντικό μέρος της εξέτασης είναι και η κινητική ανάλυση βάδισης μέσω πελματογραφήματος. Αυτή η εξέταση καταγράφει με ακρίβεια τα μηχανικά φορτία των πελμάτων και δίνει όλα τα απαιτούμενα στοιχεία για τις πιέσεις που ασκούνται στο πέλμα. Σε μερικές περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα ένας πρόσφατος τραυματισμός, η ακτινογραφική απεικόνιση είναι απαραίτητη για να αποκλειστεί το ενδεχόμενο κατάγματος, πτώσης μεταταρσίου ή κάποιου άλλου προβλήματος του άκρου πόδα.
Τέλος, σε περίπτωση που η εξέταση των ακτινογραφιών δεν διαλευκάνει την υπόθεση, η παρουσία μαγνητικής ή αξονικής τομογραφίας θα βοηθήσει στην διάγνωση τυχόν παθολογικής αιτίας, που πιθανόν να ευθύνεται για την παρούσα κατάσταση.

Θεραπεία: Στην οξεία φάση του προβλήματος όπου ο πόνος είναι παρά πολύ έντονος, ενδείκνυται ξεκούραση, εφαρμογή πάγου και η χρήση αναλγητικών φαρμάκων κατόπιν ιατρικής παρακολούθησης. Στη συνέχεια ο Ποδίατρος εκτελεί στατική και δυναμική ανάλυση βάδισης (εικόνα 6 & 7) με τη βοήθεια του πελματογράφου και τη λήψη προπλάσματος (εικόνα 8) για την κατασκευή ζεύγους ειδικών εξατομικευμένων ορθωτικών πελμάτων. Εικόνα 6. Στατικό Εικόνα 7 Δυναμικό Εικόνα 8. Πρόπλασμα

Τα πέλματα κατασκευάζονται σύμφωνα με τις παραπάνω μετρήσεις και πάντα παίρνοντας υπ’ όψιν την ηλικία, το βάρος και τις δραστηριότητες του κάθε εξεταζόμενου. Με άλλα λόγια το ειδικό ορθωτικό πέλμα κατασκευάζεται για το πόδι του κάθε ασθενή ξεχωριστά, για να έχει την καλύτερη δυνατή προσαρμογή (εικόνα 9).

Εικόνα 9.  Ειδικό ορθωτικό πέλμα μεταταρσαλγίας

Σκοπός του ορθωτικού πέλματος είναι να αποφορτίσει τα μετατάρσια, να υποστηρίξει τα οστά του ταρσού και να ελευθερώσει κινητικά της υπόλοιπες αρθρώσεις του άκρου ποδός. Το είδος του ορθωτικού που κατασκευάζει ο Ποδίατρος αλλάζει ανάλογα με το στάδιο αποκατάστασης του προβλήματος. Αρχικά χρησιμοποιείται ο συνδυασμός κάποιων μαλακών και απορροφητικών υλικών για να ηρεμήσει η φλεγμονή. Στη συνέχεια γίνεται αντικατάσταση του ορθωτικού με σκληρότερα υλικά που πλέον σκοπό έχουν όχι μόνο να βοηθήσουν την μεταταρσαλγία, αλλά να υποστηρίξουν ολόκληρο το πέλμα σε θέση που να επιτρέπει την σωστή λειτουργία όλου του κάτω άκρου.
Σημαντικό πλεονέκτημα είναι ότι το πελματογράφημα μας δίνει πολλά ακόμα στοιχεία σχετικά με τους άξονες αναβηματισμού, το κέντρο βάρους του σώματος και την εμβιομηχανική λειτουργία του κάτω άκρου. Έτσι λοιπόν μπορούν να αξιολογηθούν προβλήματα πλατυποδίας, κοιλοποδίας, ανισοσκελίας και πολλών άλλων παραμέτρων που πιθανόν να χρειάζεται να ληφθούν υπ’όψιν , για την ολοκληρωμένη αποκατάσταση του προβλήματος.

Πρόληψη: Ως γνωστόν η πρόληψη είναι η καλύτερη μορφή θεραπείας. Προτιμήστε παπούτσια ευρύχωρα με ορθοπεδική δομή και μαλακή σόλα, έτσι ώστε να γίνεται καλύτερη κατανομή των πιέσεων σε όλα τα μήκη και πλάτη του πέλματος χωρίς να συμπιέζονται τα δάχτυλα. Φροντίστε το τακούνι να μην ξεπερνάει τα 4-5 εκατοστά. Επισκεφτείτε τον ποδίατρο σας, κάντε ένα πελματογράφημα και φορέστε ένα ζευγάρι ορθωτικά πέλματα. Μην ξεχνάτε ότι δεν υπάρχει το “τέλειο πόδι”, πράγμα που σημαίνει ότι κάθε πέλμα έχει την δική του ιδιομορφία και πιθανόν να χρειάζεται κάποια υποστήριξη.
Απαλλαγείτε από τα περιττά κιλά. Οι πιέσεις που ασκούνται στα πέλματα κατά τη βάδιση είναι πολλαπλάσιες του βάρους σας. Όσο λοιπόν αυξάνονται τα κιλά, τόσο αυξάνονται και τα ποσοστά επιπλοκών των μεταταρσίων. Μην αγνοείτε τον πόνο και μην μαθαίνετε να ζείτε με αυτόν. Απευθυνθείτε άμεσα στον ποδίατρο σας. Οι χρόνιες παθήσεις χρειάζονται πολύ περισσότερο χρόνο και είναι πιο δύσκολο να αντιμετωπιστούν.