Της Ιατρού Ελένης Πανταζή
Επιμελήτριας Α΄
Β΄ Τμήματος Ενδοκρινολογίας και Μεταβολικών Νοσημάτων
Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα»
Από παλιά είχε τεθεί το ερώτημα αν η μια κύηση ή η πολυτοκία και η γαλουχία προκαλούν οστεοπόρωση.
Και οι δύο αυτές καταστάσεις αποτελούν ένα ασβεστιακό stress. Όπως είναι γνωστό η έγκυος παρέχει ασβέστιο στο έμβρυο για την ανάπτυξη του σκελετού του και στη συνέχεια η θηλάζουσα μητέρα δίνει ασβέστιο με το γάλα της στο νεογνό για την περαιτέρω ανάπτυξη του σκελετού του. Η ποσότητα ασβεστίου που δίνει η έγκυος στο έμβρυο είναι περίπου 21 (13-33) γραμμάρια. 80% της ποσότητας αυτής αθροίζεται στο 3ο τρίμηνο της κύησης. Το ασβέστιο αυτό η έγκυος το παίρνει από τις τροφές, διπλασιάζοντας την απορρόφηση ασβεστίου από το έντερο λόγω διπλασιασμού της παραγωγής καλσιτριόλης (ορμόνης που αυξάνει την εντερική απορρόφηση ασβεστίου) κατά τη διάρκεια της κύησης (20% απορροφάται από το ασβέστιο που λαμβάνει με την τροφή). Κατά τη διάρκεια της κύησης επέρχονται διάφορες μεταβολές στις ασβεστιοτροπικές ορμόνες. Η παραθορμόνη μειώνεται, η καλσιτονίνη αυξάνεται, η καλσιτριόλη διπλασιάζεται και ο PTHrP, μια προ-ορμόνη συγγενής προς την παραθορμόνη, αυξάνεται. Μια μορφή του PTHrP διεγείρει την πλακουντιακή μεταφορά το ασβεστίου στο έμβρυο. Το καρβοξυτελικο τμήμα που ονομάζεται osteostatin αναστέλλει την οστική απορρόφηση σε μελέτες σε ποντίκια. Μπορεί λοιπόν να προστατεύει το σκελετό της μητέρας κατά τη διάρκεια της κύησης. Η αύξηση του PTHrP μπορεί να συνεισφέρει στη μείωση της παραθορμόνης, στην αύξηση της καλσιτριόλης. Παράγεται από τον πλακούντα, τους παραθυρεοειδείς του εμβρύου και τους μαστούς. Το ολικό ασβέστιο στην έγκυο μειώνεται, λόγω της υποαλβουμιναιμίας, ενώ το ιονισμένο ασβέστιο παραμένει αμετάβλητο.
Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι αν έχει κάποια αρνητική επίδραση η μια ή οι πολλές κυήσεις στην οστική πυκνότητα, αυτή είναι αμελητέα. Η κύηση θα μπορούσαμε να πούμε ότι δεν επιβαρύνει την οστική πυκνότητα διότι έχει αυξημένα οιστρογόνα μειωμένη παραθορμόνη και αυξημένη απορρόφηση ασβεστίου. Μόνο στην εφηβεία προκαλεί ελάττωση της οστικής πυκνότητας προφανώς διότι οι έφηβες δεν προλαβαίνουν να αποκτήσουν την κορυφαία οστική πυκνότητα.
Στη γαλουχία το ποσό ασβεστίου που δίνει η μητέρα είναι 280-480 mg και μπορεί να φθάσει μέχρι 1000 mg. Η περιεκτικότητα του μητρικού γάλακτος σε ασβέστιο διαφέρει:
- από θηλασμό σε θηλασμό,
- μεταξύ των δυο μαστών του ίδιου προσώπου,
- μεταξύ διαφορετικών μητέρων,
- μεταξύ διαφορετικών εθνικοτήτων,
- από τον 3ο – 6ο μήνα του θηλασμού
Η θηλάζουσα μητέρα βρίσκεται σε αρνητικό ισοζύγιο ασβεστίου με απώλεια μέχρι και 1 γρ. Το ασβέστιο που χάνεται στο γάλα προέρχεται κυρίως από αφαλάτωση του σκελετού της μητέρας.
Η επίδραση της γαλουχίας στις ασβεστιοτρόπες ορμόνες έχει ως εξής:
- Αυξάνεται λίγο το ιονισμένο ασβέστιο λόγω αυξημένης οστικής απορρόφησης
- Το ολικό ασβέστιο επανέρχεται στο φυσιολογικό διότι δεν υπάρχει υποαλβουμιναιμία πια
- Μειώνεται η παραθορμόνη λόγω αυξημένου ιονισμένου ασβεστίου
- Εκείνο που έχει σημασία είναι η καλσιτριόλη επανέρχεται στα φυσιολογικά επίπεδα και άρα μειώνεται η διπλάσια απορρόφηση ασβεστίου από το έντερο.
- Αυξάνεται ο φωσφόρος διότι αυξάνεται η απορρόφηση του και μειώνεται η νεφρική απέκκρισή του
- Δεν υπάρχει ομοφωνία για το PTHrP.
Μετά το πέρας της γαλουχίας αυξάνεται η PTH. Η αύξηση αυτή συμπίπτει με την οστική αποκατάσταση.
Η γαλουχία μπορεί να θεωρηθεί σαν κατάσταση εμμηνόπαυσης διότι έχει χαμηλά οιστρογόνα και αμηνόρροια λόγω της υπερπρολακτιναιμίας και έτσι δρουν διεγερμένοι οι οστεοκλάστες και αυξάνεται η οστική απορρόφηση. Από τις εργασίες που υπάρχουν όσον αφορά την επίδραση της γαλουχίας στην οστική πυκνότητα, τα αποτελέσματα είναι αντιφατικά. Οι περισσότερες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η γαλουχία επιβαρύνει το σκελετό, αλλά είναι αναστρέψιμη. Μέσα σε λίγους μήνες η οστική πυκνότητα επανέρχεται σε φυσιολογικά επίπεδα. Σε μία μόνο γαλουχία μπορεί να υπάρχει απώλεια 3-8% της οστικής πυκνότητας. Προκύπτει το ερώτημα αν είναι σκόπιμη η χορήγηση ασβεστίου στη γαλουχία. Από όλες τις εργασίες που υπάρχουν μόνο μια υποστηρίζει ότι προστατεύει.
Έχουμε αφαλάτωση του σκελετού στη γαλουχία αλλά είναι αναστρέψιμη.
Συμπεράσματα: Κατά την κύηση δεν χάνεται ασβέστιο από το σκελετό της εγκύου.
Η κύηση δεν έχει αρνητική επίδραση στην οστική πυκνότητα και, αν έχει κάποια, είναι αμελητέα.
Η γαλουχία προκαλεί ελάττωση της οστικής πυκνότητας αλλά είναι αναστρέψιμη.
