Και εγένετο φως.. Το Φως σαν θεραπευτική οντότητα.

Γιολάντα Σαλαπάτα, Msc, Οδοντίατρος, Επιστημονική συνεργάτης ΙΠΤ-ΕΚΕΦΕ «ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ», [email protected]

Μέρος 1ο

Ιστορική αναδρομή σε μια επαναστατική αλλά και ταυτόχρονα πανάρχαια θεραπευτική προσέγγιση.

Ένα συναρπαστικό ταξίδι στον κόσμο της φωτοθεραπείας,μιας πανάρχαιας θεραπευτικής μεθόδου γνωστής εδώ και χιλιάδες χρόνια η οποία είναι άγνωστη στο ευρύ κοινό και η οποία έχει εξελιχθεί με τη βοήθεια της σύγχρονης έρευνας και της ποικιλίας ορατών και αόρατων πηγών φωτός και πλέον συμμετέχει ενεργά σε μια νεα θεραπευτική αντίληψη σύμφωνη με τα πρωτόκολλα της ολιστικής και εναλλακτικής ιατρικής.

Τα επόμενα χρόνια θα χαρακτηρίζονται από μια επιστημονική επανάσταση όπου το φως θα παίξει τον ρόλο που του αρμόζει στη σύγχρονη ιατρική επιστήμη.

Το φως κατέχει μια ιδιαίτερα παλιά και σημαντική θέση στην αναζήτηση του ανθρώπου για την εξήγηση του φυσικού κόσμου. Μια από τις πιο έντονες διαμάχες στη Φυσική αποτελεί η ερμηνεία της φύσης του φωτός. Οι αρχαίοι Έλληνες φυσικοί φιλόσοφοι ήταν οι πρώτοι που υπέθεσαν και διατύπωσαν αυτό που σήμερα ονομάζουμε «σωματιδιακή φύση» του φωτός. Η άποψη αυτή για τη φύση του φωτός από την εποχή του Εμπεδοκλή (τον 5ο π.χ. αιώνα) διατηρήθηκε μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα. Ο Εμπεδοκλής … έλεγε, ότι το φως όντας κάτι σωματικό απορρέει από το σώμα που φωτίζει και φτάνει πρώτα στο χώρο ανάμεσα στη γη και στον ουρανό και ύστερα σε μας, μας διαφεύγει όμως η κίνησή του εξαιτίας της ταχύτητάς του. (Α57) Πηγή και Μετάφραση: Κ. Π. Μιχαηλίδης, «Οι Προσωκρατικοί», IMAGO, Αθήνα 1984. σελ. 263

Η άποψη αυτή για τη φύση του φωτός από την εποχή του Εμπεδοκλή (τον 5ο π.χ. αιώνα) διατηρήθηκε μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα. Ιδιαίτερος οπαδός και πρωτεργάτης αυτής της ιδέας ήταν ο Isaac Newton, που με βάση τη σωματιδιακή φύση του φωτός κατάφερε να ερμηνεύσει τα ως τότε γνωστά φαινόμενα του φωτός, και συγκεκριμένα τους νόμους της ανάκλασης και της διάθλασης (στο γνωστό του σύγγραμμα “Opticks”, που δημοσιεύτηκε το 1704).

Παρότι ο σύγχρονός του Ολλανδός φυσικός Christian Huygens απέδειξε το 1678 ότι τα παραπάνω οπτικά φαινόμενα ανάκλασης και διάθλασης μπορούν να εξηγηθούν με βάση την παραδοχή ότι το φως είναι κύμα, η σωματιδιακή φύση του φωτός υπερίσχυσε για πολλά ακόμα χρόνια. Τον 19ο αιώνα ο Thomas Young (1773-1829) και άλλοι έδειξαν πειστικά ότι η σωματιδιακή φύση του φωτός πρέπει να ήταν λάθος και υποστήριξαν ότι το φως είναι ένα είδος κυματικής κίνησης. Ο Young με το περίφημο πείραμα δύο οπών έδειξε ότι το φως συμπεριφέρεται όπως και ένα υλικό κύμα και δίνει παρόμοιο φαινόμενο συμβολής. Ο σκωτσέζος φυσικός James Clerk Maxwell ήταν ο πρώτος που προέβλεψε θεωρητικά την ύπαρξη των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων, όταν το 1864 ανέπτυξε την ηλεκτρομαγνητική του θεωρία όπου πρότεινε ότι το φως καθώς και άλλες μορφές ακτινοβολούσας ενέργειας είναι ηλεκτρομαγνητικές διαταραχές με κυματική μορφή. Το 1887 ο Γερμανός φυσικός Heinrich Hertz επαλήθευσε πειραματικά αυτή την πρόβλεψη παράγοντας στο εργαστήριο για πρώτη φορά ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Στη θεωρία αυτή, το φως ως ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία είναι ενέργεια που διαδίδεται στο κενό ή μέσα σε ύλη με τη μορφή ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων (όπως ραδιοφωνικά κύματα, ορατό φως, ακτίνες Χ, κλπ.).

Ένα ηλεκτρομαγνητικό κύμα αποτελείται από δύο συνιστώσες: ένα χρονικά μεταβαλλόμενο ηλεκτρικό πεδίο και ένα χρονικά μεταβαλλόμενο μαγνητικό πεδίο. Τα δύο αυτά πεδία είναι κάθετα μεταξύ τους και κάθετα στην διεύθυνση διάδοσης της ενέργειας. Μια και ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία δημιουργούν το ένα το άλλο, συναντώνται πάντα μαζί και διαδίδονται με τη μορφή των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων. Η θεωρία της ηλεκτρομαγνητικής κυματικής φύσης του φωτός εξήγησε εύκολα μια πληθώρα φαινομένων όπως η συμβολή και η περίθλαση και έγινε η βάση για μια σειρά σημαντικών τεχνολογικών εφευρέσεων όπως η ολογραφική συμβολομετρία.

Ωστόσο στις αρχές του 20ου αιώνα ορισμένα σημαντικά και αναπάντητα ερωτήματα έμελλε να δώσουν μια νέα τροπή στην άποψη της φυσικής για την φύση του φωτός. Η θεωρία του ηλεκτρομαγνητισμού δεν μπορούσε να εξηγήσει αρκετά βασικά φαινόμενα, μεταξύ των οποίων και την κατανομή του φάσματος της ακτινοβολία του μέλανος σώματος και τη συμπεριφορά του φωτοηλεκτρικού φαινομένου.

Η προσπάθεια του Max Planck την πρώτη πενταετία του 20ου αιώνα να εξηγήσει την κατανομή της ακτινοβολίας του μέλανος σώματος οδήγησε στην αναπόφευκτη παραδοχή ότι η συνολική ενέργεια των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων που αποτελούν το φως όταν αυτά βρίσκονται εγκλωβισμένα σε μια κοιλότητα (μέλαν σώμα) είναι κβαντισμένη, δηλαδή μπορεί να πάρει μόνο συγκεκριμένες επιτρεπτές τιμές, ενώ κάθε άλλη τιμή είναι απαγορευμένη. Οι επιτρεπόμενες τιμές είναι ακέραια πολλαπλάσια μιας θεμελιώδους ποσότητας: 𝛦𝛿έ𝜎𝜇𝜂𝜍 𝜑𝜔𝜏ό𝜍 = 𝛮ℎ𝑣 [8-1] όπου Ν ένας ακέραιος αριθμός, v η συχνότητα του φωτός και h η σταθερά του Planck.

Ο Albert Einstein ήταν από τους πρώτους (και ίσως εκείνη την εποχή ο μόνος) που πήρε στα σοβαρά την υπόθεση του Planck και αναγνώρισε τη σημασία της ιδέας της κβάντωσης. Το 1905 ο Einstein για να εξηγήσει το φωτοηλεκτρικό φαινόμενο επέκτεινε την υπόθεση του Planck για τη κβάντωση της ενέργειας της κοιλότητας του μέλανος σώματος ένα βήμα παραπέρα. Έτσι υπέθεσε ότι στη γενική περίπτωση τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα δεν είναι συνεχή αλλά έρχονται σε μικρές συγκεκριμένες ποσότητες που ονομάζονται κβάντα φωτός ή φωτόνια.
Όλο το φως μιας συγκεκριμένης συχνότητας ν έρχεται σε φωτόνια που το καθένα έχει την συγκεκριμένη ενέργεια Ε=hν. Φως μεγαλύτερης έντασης σημαίνει περισσότερα επιμέρους φωτόνια ή/και φωτόνια μεγαλύτερης συχνότητας. Η κβαντική αυτή μορφή της διάδοσης του φωτός εμφανίζει το φως και ως σωματίδιο. Τα κβάντα φωτός ονομάστηκαν φωτόνια από τον Gilbert Lewis στο Berkeley το 1926, και μπήκαν ως δόκιμος πια όρος στην επιστήμη τον επόμενο χρόνο, όταν το 5ο Διεθνές Συνέδριο Φυσικής του Solvay στις Βρυξέλλες το 1927 είχε τον τίτλο «Ηλεκτρόνια και Φωτόνια».

Σήμερα δεχόμαστε ότι το φως εμφανίζει ένα διττό χαρακτήρα: σε ορισμένα φαινόμενα εμφανίζεται ως κύμα (με συχνότητα και μήκος κύματος) και σε ορισμένα ως σωμάτιο (με ενέργεια και ορμή). Γι’ αυτό το λόγο η μελέτη του φωτός και των φαινομένων στα οποία εμπλέκεται μπορεί (και επιβάλλεται) να γίνει με διαφορετικούς τρόπους ανάλογα με τα φαινόμενα και την φύση που αναδεικνύει το φως σε αυτά.

Έτσι, η κβαντική φυσική επιστρατεύεται σε περιπτώσεις όπου εμφανίζεται κυρίως η σωματιδιακή φύση του φωτός και αυτές είναι σε φαινόμενα όπου: α) το μήκος κύματος είναι πολύ μικρό σε σχέση με τις διαστάσεις του ανιχνευτή και β) η ενέργεια του φωτονίου είναι μεγάλη σε σχέση με την ενεργειακή ευαισθησία του ανιχνευτή. Επομένως, η κβαντική φυσική χρησιμοποιείται κυρίως για την μελέτη του φάσματος του φωτός γύρω στις ακτίνες Χ και γ. Η κλασική θεωρία του ηλεκτρομαγνητισμού επιστρατεύεται σε περιπτώσεις όπου εμφανίζεται κυρίως η κυματική φύση του φωτός και αυτές είναι σε φαινόμενα όπου: α) το μήκος κύματος είναι συγκρίσιμο με τις διαστάσεις του ανιχνευτή, και β) η ενέργεια του φωτονίου είναι πολύ μικρή σε σχέση με την ενεργειακή ευαισθησία του ανιχνευτή.
Πρακτικά, η θεωρία του ηλεκτρομαγνητισμού χρησιμοποιείται κυρίως για την μελέτη του φάσματος του φωτός γύρω στις χαμηλότερες περιοχές συχνοτήτων, δηλαδή για τα ραδιοφωνικά κύματα και τα μικροκύματα.
Τέλος, σε μια πολύ ενδιαφέρουσα περιοχή του φάσματος, γύρω στο ορατό, όπου α) το μήκος κύματος είναι πολύ μικρό σε σχέση με τις διαστάσεις του ανιχνευτή, και β) η ενέργεια του φωτονίου είναι πολύ μικρή σε σχέση με την ενεργειακή ευαισθησία του ανιχνευτή, το φως δεν εμφανίζει ξεκάθαρα καμιά από τις δύο φύσεις του, και σ’ αυτή την περίπτωση τα φαινόμενα αντιμετωπίζονται και μελετούνται κυρίως αγνοώντας την φύση του φωτός και αντιμετωπίζοντάς το ως μια γεωμετρική ακτίνα. (Η φυσική της ζωής. Το Φως: Χαρακτηριστικά, Παραγωγή, Αλληλεπίδραση , Ελένη Καλδούδη, Feynman RP, QED: The Strange Theory of Light and Matter, Princeton University Press, 1985).

Το φως έχει χρησιμοποιηθεί στη θεραπεία σωματικών αλλά και ψυχικών ασθενειών εδώ και χιλιετίες και η γνώση αυτή έχει παραμεληθεί σε μεγάλο βαθμό από τις σύγχρονες φαρμακοεξαρτώμενες κοινωνίες. Τώρα όμως μετά την παρακμή των φαρμάκων και την αδυναμία της κλασικής ιατρικής να ανταπεξέλθει στις σύγχρονες θεραπευτικές απαιτήσεις αντιμετωπίζοντας το νόσημα σαν σύμπτωμα με φάρμακα και όχι αντιμετωπίζοντας τον οργανισμό σαν όλον (ολιστική ιατρική),οι πανάρχαιες πρακτικές επανέρχονται δριμύτερες στο προσκήνιο σε μια προσπάθεια αναζήτησης θεραπευτικών μέσων χωρίς τις παρενέργειες των φαρμάκων.

Σε μια ιστορική αναδρομή αυτών των ολιστικών μεθόδων η θεραπευτική που στηρίζεται στις ιδιότητες του ηλιακού κυρίως φωτός ονομαζόταν Φωτοθεραπεία η Ηλιοθεραπεία. Αρχαίοι πολιτισμοί όπως οι αρχαίοι Ελληνες,οι αρχαίοι Αιγύπτιοι,οι Ινκας λάτρευαν τον Θεό Ηλιο και πίστευαν στη θεραπευτική δύναμή του. Πολλές αρρώστιες από λεύκη,ψωρίαση,τρέλα μέχρι καρκίνο θεραπεύονταν χιλιάδες χρόνια πριν χάρη στις ιδιότητες των ακτίνων του ορατού φωτός.

Σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν βρεθεί αποδείξεις σε παπύρους ,σε τάφους ,σε μνημεία που επιβεβαιώνουν τις θεραπευτικές ιδιότητες του ηλιακού φωτός. Παντού στον κόσμο βρίσκονται λατρευτικά μνημεία αφιερωμένα στη λατρεία των θεών του φωτός. Στην Αρχαία Ελλάδα ο θεός Απόλλωνας ο γιός του Ηλιου είχε γιό τον Ασκληπιό,τον πατέρα της Ιατρικής. Ο Ιπποκράτης αναφέρεται στον Απόλλωνα και στον Ασκληπιό στον περίφημο όρκο του.

Αναθηματική πλάκα με τον Ασκληπιό και την Υγεία, 350 πΧ Μουσείο Πειραιώς.

Στην αρχαία Αίγυπτο όπου η φωτοθεραπεία με το φως του ήλιου ήταν θεραπεία πρώτης γραμμής όπως αναφέρεται στον πάπυρο Εμπρες το αρχαιότερο διατηρημένο ιατρικό κείμενο από το 1550 προ Χριστού. Σε αυτό εγένετο μνεία για τη χρήση της φωτοθεραπείας,με τη βοήθεια φυτών όπως το Ammi majus η ασπροκέφαλο, το μαιντανό, το παστινάκη, το βαλσαμόχορτο τα οποία μετά από ειδική επεξεργασία γίνονταν σκόνη και αλοιφή για τοπική χρήση στις δερματικές αποχρωματισμένες βλάβες των νοσημάτων,όπως η λεύκη. Οι Φαραώ έχτιζαν ναούς χωρίς στέγες ώστε το φως του ήλιου να φθάνει ανεμπόδιστο στα σώματά τους. Αυτοί οι ναοί ήσαν αφιερωμένοι στο θεό του φωτός Ατον.

Ο Ηρόδοτος το 521πχ στις ιστορίες του αναφέρει ένα στοιχείο που υποδεικνύει τις αρχές της φωτοθεραπείας συσχετίζοντας την αντοχή στην κρούση από δόρυ του ανθρώπινου κρανίου με την έκθεση του κρανίου στον ήλιο λέγοντάς μας πως τα κρανία των Περσών ήταν ευάλωτα και εύθραυστα στο παραμικρό χτύπημα από δόρυ σε αντίθεση με τα κρανία των Αιγυπτίων που άντεχαν πολλαπλά κτυπήματα ακόμη και με πέτρα γιατι οι Αιγύπτιοι περνούσαν πολλές ώρες κάτω από τον ήλιο. Είναι γνωστό δε από αρχαιολογικά ευρήματα σε ανασκαφές πως οι αρχαίοι Πέρσες είχαν οστεοπόρωση, ενώ αντιθέτως οι Αιγύπτιοι ήταν γνωστό πως ξύριζαν τα κεφάλια τους και έμεναν με τις ώρες κάτω από τον ήλιο με στόχο να παράγουν μεγάλες ποσότητες βιταμίνης D ώστε να σκληρύνει το οστούν του κρανίου τους. Σε παράλληλο χρόνο στην Ινδία σύμφωνα με τις γραφές Atharvaveda ανεξάρτητα από τους Αιγύπτιους αναφέρεται σαν θεραπεία για τη λεύκη η βρώση σπόρων από το φυτό Bavachee η Psoralea corylifolia σε συνδυασμό με έκθεση στον ήλιο.

Γύρω στο 1200 μχ ο Άραβας -Ανδαλουσιανός φυσικός και βοτανολόγος Ibn al Bitar στο σύγραμμά του Mofradat El-Aldwiya αναφέρει σαν θεραπεία για τη λεύκη, τσάι από το φυτό Ammi Majus και φωτοθεραπεία με το φως του ήλιου. Στην αρχαία Κίνα η φωτοθεραπεία αποτελούσε μια τεχνική που αποσκοπούσε στην μακρά επιβίωση η και αθανασία ανήκοντας στην πρώιμη Δαοική εποχή αντιπροσωπευόμενη από τον Lingyan Tzu-Mingτον πρώτο αίώνα μΧ στη διάρκεια της δυναστείας Han. Μια τεχνική που περιγράφηκε τέσσερις αιώνες μετά στη διάρκεια της δυναστείας του Tang,ήταν να στέκεται κανείς μπροστά στον πρωινό ήλιο,κρατώντας στο δεξί χέρι ένα κομμάτι πράσινου χαρτιού στο οποίο το σχήμα του ήλιου ήταν ζωγραφισμένο με κόκκινο,περιγεγραμμένο με κόκκινο τετράγωνο. Στο τέλος του τελετουργικού, το χαρτί το μούλιαζαν σε νερό και μετά το κατάπιναν σε μια προσπάθεια να συλλάβουν την ηλιακή ενέργεια στο σώμα τους.

Παρόλο που η φωτοθεραπεία με ηλιακό φως είχε καταγραφεί σαν θεραπευτική πρακτική ανα τους αιώνες της Κινεζικής Ιατρικής μόνο προς το τέλος της δυναστείας των Ming και προς την αρχή της δυναστείας των Qing δηλαδή 17ο και 18ο αιώνα, έγινε αναφορά σε αυτή τη θεραπευτική μέθοδο με επιστημονικά κριτήρια. Η Βουδιστική βιβλιογραφία σχεδόν από το 200μΧ και τα Κινεζικά συγγράμματα του 10ου αιώνα μΧ είχαν πολλές αναφορές σε θεραπείες αποχρωματισμένων βλαβών του δέρματος με συνδυασμό βρώσης και επάλειψης βοτάνων μετά από ειδική επεξεργασία σε συνδυασμό με την έκθεση στο ηλιακό φως. Ο Αρχαιοελληνικός πολιτισμός επίσης, υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους πολιτισμούς με ένας από τους με έμφαση στην θεότητα του Ήλιου. Ο όρος Ηλιοθεραπεία είναι Ελληνικός και πρωτοχρησιμοποιήθηκε από τον αρχαίο γιατρό και πατέρα της αρχαιοελληνικής ιατρικής Ιπποκράτη κατά τον 2οπΧ αιώνα. Ο Ιπποκράτης πρώτος δίδαξε την θεραπευτική αξία του ηλιακού φωτός στην αποκατάσταση της υγείας. Αυτός εισήγαγε τα θεραπευτικά ωφέλη της φωτοθεραπείας στους Ελληνες ασθενείς του μετά από τα ταξίδια του στην Αίγυπτο όπου η Ηλιοθεραπεία ήταν ήδη αναγνωρισμένη θεραπευτική οντότητα. Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν μια φημισμένη πόλη ονομαζόμενη Ηλιούπολη δηλαδή πόλη του ήλιου πασίγνωστη για τους ναούς της με μεγάλα δώματα φωτισμένα, όπου τα παράθυρα καλύπτονταν από ειδικά για την περίσταση χρωματισμένα με ειδικές βαφές υφάσματα για να φιλτράρεται το ηλιακό φως.

Οι Ρωμαίοι συνέχισαν τη χρήση του ηλιακού φωτός θεραπευτικά ειδικά για παθήσεις του δέρματος. Στα Ρωμαικά λουτρά (θέρμες) διάσημα ανα τον κόσμο υπήρχε η δυνατότητα ηλιοθεραπείας σε σολάριουμ. Η αρχαία Ρώμη υπήρξε ο πρώτος τόπος όπου η θεραπεία της ακμής γινόταν σε λουτρά. Την εποχή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας πίστευαν πως η ακμή θεραπεύεται με με καθαρισμό των πόρων του δέρματος με ιαματικά θειούχα λουτρά. Οι Ρωμαίοι πίστευαν πως αυτό το είδος καθαρισμού του δέρματος επέφερε μείωση των βακτηρίων που επιδρούσαν στο δέρμα προκαλώντας ακμή.Πάντως με την παρακμή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και την άνοδο του Χριστιανισμού η φωτοθεραπεία εξαφανίστηκε από το προσκήνιο.Αργότερα τον 13ο αιώνα,ο Ibn Al-Bitar δήλωσε στο βιβλίο του Mofradat Al Adwiya  (Φαρμακευτικές ορολογίες) την θεραπεία της λεύκης με διάλυμα μελιού και τριμμένους σπόρους του φυτού Ammi majus .Η χορήγηση αυτού του διαλύματος ταυτόχρονα τοπικά και από του στόματος,συνδυαζόταν με δίωρη ηλιοθεραπεία.

Στους αρχαίους πολιτισμούς ,η έκθεση όλου του σώματος στο φως του ήλιου ήταν η θεραπεία για πλήθος ασθενειών όπως λεύκη,ψωρίαση,ραχίτιδα,καρκίνος του δέρματος και ψύχωση.Τα θεραπευτικά αυτά πρωτόκολλα τα οποία περιελάμβαναν και τη χρήση φυτικών χρωστικών πάνω από 3,5 χιλιάδες χρόνια πριν,ήσαν γνωστά σαν Φωτοθεραπεία.

Τοιχογραφία απο την Πομπηία που αναπαριστά τον θεό Απόλλωνα ,τον κένταυρο Χείρωνα και τον Ασκληπιό Αρχαιολογικό μουσείο.

Η φωτοθεραπεία ξεκίνησε σαν αρχέγονη θεραπευτική σε αρχαίους πολιτισμούς σε λαούς όπως οι Ελληνες οι Αιγύπτιοι,οι Κινέζοι οι Ινδοί οι Ινκας και οι Ρωμαίοι όμως εξαφανίστηκε από το προσκήνιο για πολλούς αιώνες για να επανέλθει τον 19ο με 20ο αιώνα χάρη σε θεραπευτές γιατρούς διάσημους στην εποχή τους οι οποίοι ασχολήθηκαν με πάθος με το να ανασύρουν την αρχαία γνώση και φρόντισαν να γίνει αποδεκτή από τον δυτικό πολιτισμό.όπως ο Arnold Rikli, ο Oscar Raab, , ο Rollier ο Niels Finsen και ο Herman von Tappeiner
Θα συζητήσουμε αναλυτικά το έργο των θεραπευτών αυτών γιατί συνδέονται άρρηκτα με τις σύγχρονες θεραπευτικές προσεγγίσεις οι οποίες περιλαμβάνουν από θεραπείες πλήθους αυτοάνοσων και μη νοσημάτων μέχρι θεραπείες και διάγνωση καρκίνου με μη επεμβατικές μεθόδους που στη σημερινή εποχή αναφέρονται σαν φωτοδυναμική θεραπεία.

Πέρασαν αρκετοί αιώνες μέχρις ότου η φωτοθεραπεία ανακτήσει το χαμένο έδαφος της.Ο Ελβετός γιατρός Arnold Rikli (1823–1906) θεωρείται ο πατέρας της μοντέρνας φωτοθεραπείας.Η αγαπημένη του φράση ήταν: Το νερό είναι καλό,ο αέρας καλύτερος και το φώς άριστο όλων. Ο Arnold Rikli ήταν ο πρώτος τον 19ο αιώνα που εισήγαγε την ηλιοθεραπεία σαν θεραπεία χρονίων νοσημάτων και λειτουργικών διαταραχών. Ένα μεγάλο επίτευγμά του ήταν η ίδρυση του διεθνούς Ιατρικού Ινστιτούτου το 1855 στο Bled, Slovenia. Ο Arnold Rikli ήταν ο πρώτος γιατρός που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αναγέννηση των φωτοθεραπειών που είχαν εγκαταλειφθεί για εκατοντάδες χρόνια.
Ηταν γνωστός για τις θεραπείες του στην σκελετική φυματίωση με ηλιακό φως.συνδύασε την ηλιοθεραπεία με το υψόμετρο και τον κρύο καθαρό αέρα.

Ανέπτυξε θεραπευτικές οδηγίες και κατευθυντήριες γραμμές στην φωτοθεραπεία που εφαρμόζονται ακόμη και σήμερα. Με τα σημερινά δεδομένα είναι πλέον με επιστημονική τεκμηρίωση γνωστό, πως η βιταμίνη D παράγεται στον άνθρωπο χάρη στην ηλιακή ακτινοβολία. Επίσης πως το χάσιμο περιττού βάρους σε συνδυασμό με σωστή υγιεινή διατροφή και άσκηση μέσα στη φύση θεωρείται θεραπευτική προσέγγιση σε πολλά αυτοάνοσα και μη νοσήματα. Μετά από ένα λιτό πρόγευμα σε εξωτερικό χώρο οι ασθενείς-επισκέπτες συνέχιζαν με μια λεγόμενη κλιματική θεραπεία που περιελάμβανε γυμναστική και άλλες φυσικές δραστηριότητες στον φρέσκο αέρα των άλπεων,ηλιοθεραπεία σε σχεδόν αδαμιαία περιβολή πάνω σε ξύλινες πλατφόρμες γύρω από τη λίμνη και υδροθεραπεία με εναλλασόμενα μπάνια με κρύο ζεστό νερό και σάουνα με σκοπό την αποτοξίνωση του σώματος και τη βελτίωση της κυκλοφορίας του αίματος. Η ξεκούραση ήταν εξίσου σημαντική με την άσκηση,και η συνταγογράφησή της περιελάμβανε οκτώ ώρες ύπνου την νύχτα. Κοινωνικές δραστηριότητες περιελάμβαναν από ιστιοπλοία μέχρι βαρκάδα στη λίμνη,τέννις ποδηλασία και ακρόαση μουσικής

Swiss healer Arnold Rikli transformed Lake Bled into a premier health destination (Credit: Private Collection of Vojko Zavodnik. All rights reserved.)

Χάρη στα επιτεύγματά του και την συνεχή ακάματη επί πενήντα χρόνια δράση του στο όνομα του Arnold Rikli θεσπίστηκε παγκόσμιο βραβείο στους επιστημονικούς κλάδους που αντιπροσωπεύει η φωτοβιολογία όταν εστιάζεται στα αποτελέσματα της οπτικής ακτινοβολίας στον άνθρωπο.

Ηταν γνωστός για τις θεραπείες του στην σκελετική φυματίωση με ηλιακό φως.συνδύασε την ηλιοθεραπεία με το υψόμετρο και τον κρύο καθαρό αέρα. Ο Rollier γεννήθηκε στο Saint-Aubin, Fribourg. Σπούδασε σε πανεπιστήμια της Ζυρίχης και της Βέρνης και πήρε το πτυχίο Ιατρικής το 1898.Εργάστηκε με τον Emil Theodor Kocher ο οποίος πήρε το νόμπελ φυσιολογίας το 1909 για τις επεμβάσεις θυρεοειδούς και ο οποίος ήταν ο πρώτος χειρουργός που εισήγαγε τις αρχές της ασηψίας αντισηψίας στην χειρουργική. Το 1903 ο Rollier άνοιξε την πρώτη κλινική Φωτοθεραπείας ηλιοθεραπείας στο in Leysin. Χρησιμοποιούσε θεραπευτικά το φως του ήλιου τον καθαρό αέρα την σωματική άσκηση.

Ο ασθενής του Rollier πριν και μετά τη φωτοθεραπεία με ηλιακό φως

Παράλληλα με αυτούς τους εξαιρετικούς γιατρούς στα τέλη του 19ου αιώνα οι παρατηρήσεις δύο διαφορετικών ερευνητών οδήγησαν στην ανακάλυψη πως μπορούσε να προκληθεί κυτταρικός θάνατος βακτηρίων και ιών με συνδυασμό χημικών ουσιών και φωτός.

Η έννοια της φωτοδυναμικής ξεκίνησε με τις παρατηρήσεις του Oscar Raab, εργαζόμενου στο ερευνητικό εργαστήριο του καθηγητή Hermann von Tappeiner 1898 μελέτησε τη δράση της ακριδίνης ενεργοποιημένης από το φως στο βακτήριο Infusoria, ένα είδος του Paramecium.

Hermann Tappeiner, Edler von Tappein (1847–1927). © Ludwig-Maximi- lian University, Munich

Παρατήρησε πως σε κάποια τριβλία με την χρώση ακριδίνης τα βακτήρια είχαν εξαφανιστεί.Σε κάποια άλλα όχι. Το συνδύασε με το γεγονός ότι αυτά όπου το βακτήριο εξοντώθηκε ήταν κοντά στο παράθυρο.Το προηγούμενο βράδυ υπήρχε καταιγίδα με αστραπές και βροντές,υπέθεσε λοιπόν πως το δυνατό φως από τις αστραπές βοήθησε στο να εξαφανιστούν οι πληθυσμοί του βακτηρίου,έτσι υπήρξε ο πρώτος που επιβεβαίωσε το πρωτόκολλο χρήσης μιας χρωστικής που εχει τη δράση ενός φωτοευαισθητοποιητή σε συνδυασμό με φως, έβγαλε το συμπέρασμα πως το φώς ενεργοποίησε την χρωστική με κάποιο τρόπο και υπέθεσε σωστά πως η βαφή αυτή μετατρέπει το φως σε χημική ενέργεια καθιερώνοντας έτσι τη βάση ερμηνείας της φωτοδυναμικής θεραπείας.

Ασθενής με βασικοκυτταρικό καρκίνωμα θεραπεύτηκε από τον Jesionek & Tappeiner πριν και μετά απο την φωτοδυναμική θεραπεία με τοπικό διάλυμα 5% Magdala-red και έκθεση στον ήλιο. Dtsch. Arch. Klin. Med., 1905, 82, 223–226.

Ο καθηγητής του Hermann von Tappeiner ονόμασε το φαινόμενο φωτοδυναμική θεραπεία. Σε αυτή την ερμηνεία πλέον βασίζονται πρωτοποριακές αντικαρκινικές και αντιμικροβιακές θεραπείες καθώς και θεραπείες καρκίνου πλέον που γίνονται στην εποχή μας με χρήση ειδικών lasers και χρωστικών ουσιών.

Μεγάλη όμως αναγνώριση στα οφέλη της φωτοθεραπείας ήρθε με την ερευνητική δουλειά του Δανού ιατρού Niels Finsen,κύριου πρωτοπόρου της σύγχρονης φωτοθεραπείας που άνοιξε καινούργια μονοπάτια στην ιατρική επιστήμη και ο οποίος ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε την φωτοθεραπεία με φιλτραρισμένο ηλιακό φώς αλλά και με λαμπτήρες τόξου του άνθρακα και θεράπευε επιτυχώς μετά από λίγες συνεδρίες περιστατικά δερματικής φυματίωσης lupus vulgaris στο πρόσωπο .

Niels Finsen

Χρησιμοποιώντας πολύπλοκα κατασκευασμένα οπτικά συστήματα έδινε τη ζωή τους πίσω σε ανθρώπους που δεν είχαν καμμία ελπίδα μέχρι τότε για ποιότητα ζωής καθώς τα πρόσωπά τους είχαν παραμορφωθεί από τη νόσο.

Αυτές οι θεραπευτικές τακτικές του εξασφάλισαν το βραβείο Νόμπελ του 1903 στη φυσιολογία.Δυστυχώς ένα χρόνο αργότερα αυτός ο σπουδαίος επιστήμονας απεβίωσε από σπάνιο κληρονομικό νόσημα, τη νόσο Niemann Pick.

Dr.Niels Ryberg Finsen. In recognition of his contribution to the treatment of diseases, especially lupus vulgaris, with artificial UV radiation, whereby he has opened a new avenue for medical science Nobel Prize in Medicine o Physiology was awarded to Dr Niels Finsen for his discovery that artificial UV radiation cured tuberculosis of the skin (lupus vulgaris) [15]. It is commonly assumed that Finsen’s discovery was due to direct UV effects on the skin and thus only relevant to skin infections.

Είχε αρχίσει ήδη από το 1890 να καταγράφει τις επιδράσεις του ηλιακου φωτός σε έντομα και αμφίβια.Μία από τις σημαντικές ανακαλύψεις του ήταν πως το υπεριώδες φως είτε φιλτραρισμένο από τον ήλιο ,είτε από τους ηλεκτρικούς λαμπτήρες,είχε βακτηριοκτόνες ιδιότητες.

Επίσης ανέδειξε τα οφέλη αυτού του μήκους κύματος στο ανθρώπινο σώμα.

Δημοσίευσε πολλά άρθρα ανάμεσα στο 1893-1894 πάνω στις ευεργετικές δράσεις της φωτοθεραπείας. Δήλωνε στις δημοσιεύσεις του την θεραπευτική δράση του φωτός στην ανεμοευλογιά καθώς αυτό εμπόδιζε την ανάπτυξη συριγγίων στο δέρμα.Το ινστιτούτο φωτός του Finsen ιδρύθηκε στην Κοπενχάγη τον Απρίλιο του 1896 και υπάρχει μέχρι σήμερα.

Εχουμε στην εποχή μας πλέον την επιστημονική τεκμηρίωση της θεραπευτικής δράσης του φωτός που στηρίζεται στο ότι ότι τα κύτταρά μας περιέχουν φωτοϋποδοχείς που έχουν μεγάλη ευαισθησία στο φως και βρίσκονται στα μιτοχόνδρια των κυττάρων μας και τα οποία λειτουργούν ως φωτοσυλλέκτες. Παρόλο που πρόκειται για μια πολύ περίπλοκη διαδικασία του οργανισμού, επηρεάζεται τελικά ολόκληρη η κυτταρική λειτουργία όπως φαίνεται στην ακόλουθη σχηματική παράσταση.

Οι αποκαλύψεις αυτές για τη θεραπευτική ικανότητα του φωτός συνεχίζουν στα επόμενα τεύχη της Αρμονίας και Ζωής με τις σύγχρονες θεραπευτικές εφαρμογές των lasers

Βιβλιογραφία

  • History of photodynamic therapy,past present and future H.Kato 1996
  • Raab, O. (1900) Z. Biol. 39, 524.
  • von Tappeiner, H. and O. Raab (1900) Munch. Med. Wochenschr. 47, 5.
    N. R. Finsen, Om Lysets Indvirkninger paa Huden [On the effects of light on the skin], Hospitalstidende, 1893, 36, 721–728.
  • N. R. Finsen, Om Anvendelse i Medicinen af koncentrerede kemiske Lysstraaler. [On the application in medicine of concen- trated chemical rays of light], Gyldendalske Boghandels Forlag, Copenhagen, 1896.
  • N. R. Finsen and H. Forchhammer, Resultate der Lichtbehandlung bei unseren ersten 800 Fällen von Lupus vulgaris. [Results of light therapy in our first 800 cases of lupus vulgaris], Mitt. Fins. Med. Lichtinst., 1904, 5/6, 1–48.
  • R. Roelandts, A new light on Niels Finsen, a century after his nobel prize, Photodermatol., Photoimmunol. Photomed., 2005, 21, 115–117.
  • O. Raab, Über die Wirkung Fluorescierenden Stoffe auf Infusorien. [On the efffect of fluorescent substances on infusoria], Z. Biol., 1904, 39, 524–546.
  • H. von Tappeiner and A. Jodlbauer, Über die Wirkung der photodynamischen ( fluorescierenden) Stoffe auf Protozoen und Enzyme. [On the effect of photodynamic (fluorescent) substances on protozoa and enzymes], Dtsch. Arch. Klin. Med., 1904, 80, 427–487.
  • H. Jesionek and H. von Tappeiner, Zur Behandlung der Hautcarcinome mit fluoreszierenden Stoffen. [On the treat- ment of skin carcinomas with fluorescent substances], Dtsch. Arch. Klin. Med., 1905, 82, 223–226.
  • I. R. Fahmy and H. Abu-Shady, Ammi majus Linn: The iso- lation and properties of ammoidin, ammidin and majudin, and their effect in the treatment of leukoderma, Q. J. Pharm. Pharmacol., 1948, 21(4), 499–503.
  • A. Wiskemann, Die neuere Entwicklung der Lichttherapie. [Recent developments in light therapy], Dermatol. Wochenschr., 1963, 20(147), 377–383.
  • I. R. Fahmy, H. Abu-Shady and A. A. Schönberg, Crystalline principle from Ammi majus L., Nature, 1947, 160(4066), 468.
  • A. M. El-Mofty, A preliminary clinical report on the treatment of leukoderma with Ammi majus Linn, J. Egypt. Med.
    Assoc., 1948, 31, 651–665.
  • B. Allyn, Studies on phototoxicity in man and laboratory animals. Paper presented at the Twenty-First Annual Meeting of the American Academy of Dermatology, Chicago, December 1962.
  • L. Oddoze, P. Témime, J. P. Marchand and M. Benne, L’as sociation “meladinine” per os et rayons U.V. dans le traite- ment du psoriasis. [Combined oral meladinine and ultraviolet rays in the treatment of psoriasis], Bull. Soc. Fr. Dermatol. Syphiligr., 1967, 74(5), 609–610.
  • Rassmussen-Taxdal DS, Ward GE, Figge FH. Fluorescence of human lymphatic and cancer tissues following high doses of intravenous hematoporphyrin. Cancer. 1955;8:78–81. [PubMed] [Google Scholar)