Αικατερίνη Ματσούκα, Ρευματολόγος, [email protected]
Ο πόνος και ο αγώνας για τη διαχείριση του καταγράφονται από τα προιστορικά χρόνια και το αποτύπωμα τους υπάρχει σε όλους τους πολιτισμούς. H «γλώσσα» και ο τρόπος που χρησιμοποιούσαν και χρησιμοποιούν οι άνθρωποι για να εκφράσουν τον πόνο τους αλλάζει διαρκώς και διαμορφώνεται από πολλούς παράγοντες κυρίως γνωσιακούς και κοινωνικούς .
Ο πόνος είναι μια πολύπλευρη έννοια… σχετίζεται με συμπεριφορές, κίνητρα, κοσμοθεωρήσεις και φυσικά με την ίδια τη γνώση. Στη διαδρομή των πολιτισμών η κατανόηση του πόνου απέκτησε μεταφυσικό και κυρίως θρησκευτικό χαρακτήρα που τον περιέβαλλε με την έννοια της «ποινής» από την εποχή του Ησίοδου με τους μύθους του Προμηθέα και της Πανδώρας έως τον Χριστιανισμό. Πέρασαν αιώνες για να υπερκεράσει η Επιστήμη την Θεολογία στηριγμένη όχι πια σε δόγματα αλλά σε παρατηρήσεις και σε πειράματα.
Στην Μεσοποταμία -στο λίκνο του πολιτισμού-καταγράφεται για πρώτη φορά σε ιστορικά ντοκουμέντα του 3.300π.Χ από τους Σουμέριους η σχέση ανθρώπινου πόνου και οπιοειδών. Στην ιατρική των Ασσυρίων επικρατούσε ο εξορκισμός του πόνου . Στην Κίνα σε αντίθεση με άλλους αρχαίους πολιτισμούς ο πόνος δεν ενείχε το στοιχείο του κακού και του «διαβολικού» και υπάρχουν από το 3000πΧ στοιχεία για αντιμετώπιση του με βελονισμό. Στην Αρχαία Αίγυπτο που καταγράφεται ο αρχαιότερος γιατρός στην ιστορία ο θεός Imhotep , οι πάπυροι Smith, Ebers kai Hearst περιγράφουν συχνά τον πόνο και την αντιμετώπιση του με βότανα, τελετουργίες και οπιοειδή. Εικονογραφήσεις πιθανολογούν χρήση αναλγησίας με το ψάρι του Νείλου malapterurus electricus
Στην Αρχαία Ελλάδα το ενδιαφέρον για τον πόνο δεν εστιάζει μόνο στη θεραπεία αλλά και στην ανατομία και παθοφυσιολογία . Ο Αλκμαίων της Πυθαγόρειας σχολής [.. 500πΧ] θεώρησε ότι το κέντρο του πόνου βρίσκεται στον εγκέφαλο ωστόσο αργότερα ο Αριστοτέλης θεώρησε σαν έδρα του πόνου την καρδιά , άποψη που κυριάρχησε για αιώνες κυρίως λόγω της αποδοχής της από τα χριστιανικά δόγματα.O Ιπποκράτης έχει σε όλα του τα έργα αναφορές στον πόνο και την αντιμετώπιση του.
Στην Ρωμαική εποχή ο Κλαύδιος Γαληνός ήταν ο πιο σημαντικός εκπρόσωπος της ιατρικής του πόνου και «πατέρας» της Φαρμακολογίας . Στα σκοτεινά χρόνια του Μεσαίωνα το κύριο ρόλο αναλαμβάνει η Εκκλησία και η αντιμετώπιση του πόνου γίνεται με επίκληση ιαματικών αγίων , με εξορκισμούς και αλχημείες .Στα σκευάσματα του Μεσαίωνα εμφανίζεται ο μανδραγόρας , η θηριακή και το «γλυκό βιτριόλι».Την σκυτάλη για την διατήρηση και ώθηση των έως τότε γνώσεων και τον εμπλουτισμό τους παίρνουν οι Αραβες και η Φαρμακευτική αναγνωρίζεται σαν χωριστή επιστήμη.
Τον 180, 190 και 200 αιώνα εισάγεται η εγχειρητική αναλγησία και αναισθησία και ο πόνος γίνεται αντικείμενο μελέτης της Ιατρικής και της Φυσιολογίας.Προχωρά η έρευνα της νευροφυσιολογίας του πόνου και επιχειρούνται πιο στοχευμένες παρεμβάσεις.
Ο πόνος σε όλους τους πολιτισμούς έχει επηρεάσει πολλές φορές την τέχνη και την καλλιτεχνική δημιουργία τόσο με την γενική έκφραση του μέσω ενός καλλιτεχνικού έργου όσο και με το βίωμα του ίδιου του καλλιτέχνη σαν θύμα του πόνου.
