Καλονάρχη Φαίη
Κλινική Διαιτολόγος ΓΝΑ «Κοργιαλένειο-Μπενάκειο» ΕΕΣ
Κατά την διάρκεια της προσχολικής ηλικίας τα παιδιά αναπτύσσουν την κινητικότητα, την συναισθηματικότητα και τις γνωστικές τους λειτουργίες με συνέπεια καθημερινά να ανακαλύπτουν και να επικοινωνούν με το περιβάλλον τους όλο και περισσότερο. Κάθε ερέθισμα αποτελεί αφορμή για περαιτέρω εξέλιξη. Η κοινωνικοποίηση βοηθάει το παιδί να συμβιώνει ομαλά με τους άλλους ανθρώπους γύρω του , ενώ παράλληλα αναπτύσσονται τάσεις αυτονομίας. Μέχρι την ηλικία των 15 μηνών ,τα περισσότερα παιδιά έχουν αναπτύξει αρκετές κινητικές δεξιότητες προκειμένου να σιτίζουν τον εαυτό τους χωρίς βοήθεια.
Εντούτοις ενώ στα χρόνια της προσχολικής ηλικίας συντελείται ραγδαία πνευματική ανάπτυξη, η σωματική ανάπτυξη γίνεται με πιο αργό ρυθμό σε σύγκριση με την βρεφική ηλικία που χαρακτηρίζεται ως μία περίοδος ραγδαίας ανάπτυξης και αξιοσημείωτων αλλαγών. Η μείωση του ρυθμού ανάπτυξης κατά την διάρκεια των χρόνων αυτών, έχει ως συνέπεια και την μείωση της όρεξης προκαλώντας συχνά την αγωνία των γονιών όσον αφορά την επάρκεια της διατροφής του παιδιού σε θρεπτικά συστατικά. Τα παιδιά ενδιαφέρονται λιγότερο για το φαγητό και περισσότερο για τον κόσμο γύρω τους. Συγκεκριμένα μεταξύ 9 και 18 μηνών τα παιδιά επιδεικνύουν μία αδιαφορία για το φαγητό που μπορεί να διαρκέσει για μερικούς μήνες ως και χρόνια.
Παράλληλα αναπτύσσονται διατροφικές συμπεριφορές που ενώ είναι φυσιολογικές και αναμενόμενες για ένα παιδί της ηλικίας αυτής , από τους γονείς θεωρούνται παράλογες. Συγκεκριμένα για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας το φαγητό αποτελεί ιεροτελεστία, ενώ δεν λείπουν οι έντονες προτιμήσεις για συγκεκριμένα φαγητά. Οι επιθυμίες και οι αποστροφές μπορεί να αλλάζουν από μέρα σε μέρα ή από εβδομάδα σε εβδομάδα. Ένα παιδί για παράδειγμα μπορεί να θέλει να τρώει για μία εβδομάδα κάθε μέρα αυγό και στην συνέχεια να αρνείται να το φάει για ένα μήνα. Οι γονείς στην περίπτωση αυτή οφείλουν να αντιδράσουν με ηρεμία. Το φαγητό δεν πρέπει να γίνεται αντικείμενο επιβράβευσης ή τιμωρίας. Αν κάποιο τρόφιμο απορρίπτεται από το παιδί, καλό είναι να γίνει προσπάθεια κατανάλωσής του κάποια άλλη φορά. Τα παιδιά όπως και οι ενήλικες έχουν δικαίωμα να απορρίπτουν κάποια φαγητά. Επίσης, αν το παιδί επιμένει να θέλει να τρώει συνεχώς ένα συγκεκριμένο τρόφιμο, μία λύση είναι να του επιτραπεί να το τρώει για κάποιες μέρες και σίγουρα θα το βαρεθεί από μόνο του. Γενικά αυτού του είδους οι συμπεριφορές διαρκούν όσο το δυνατόν λιγότερο, όταν οι γονείς δεν δώσουν έμφαση και δεν επιμείνουν σε αυτές.
Η όρεξη των νηπίων είναι συνήθως ασταθής και απρόβλεπτη. Το παιδί μπορεί να καταναλώσει με λαιμαργία ένα γεύμα και να αρνηθεί τελείως το επόμενο. Συνήθως το βραδινό γεύμα είναι εκείνο που καταναλώνεται με δυσκολία προκαλώντας την αγωνία των γονιών. Στην περίπτωση αυτή ο γονιός δεν πρέπει να πιέσει το παιδί, αλλά να απομακρύνει το φαγητό που έμεινε και να αφήσει το παιδί να περιμένει μέχρι το επόμενο προγραμματισμένο γεύμα ή σνακ. Εξάλλου ένα υγιές παιδί έχει την ικανότητα να ρυθμίσει μόνο του την πρόσληψη του φαγητού του και καταναλώνει κατά την διάρκεια της ημέρας τουλάχιστον τις θερμίδες που χρειάζεται.
Διατροφικές ανάγκες των νηπίων
Οι βασικές διατροφικές ανάγκες των νηπίων είναι παρόμοιες με εκείνες των υπόλοιπων μελών της οικογένειας, με τη διαφορά ότι οι ποσότητες είναι μικρότερες. Τα παιδιά θα πρέπει να καταναλώνουν ποικιλία τροφίμων από όλες τις διατροφικές ομάδες . Το γάλα, το κρέας, το ψάρι, το κοτόπουλο, το αυγό και το τυρί παρέχουν την πρωτεΐνη που χρειάζεται για την σωστή ανάπτυξη. Το γάλα και τα υπόλοιπα γαλακτοκομικά προϊόντα αποτελούν πολύ καλές πηγές ασβεστίου που είναι απαραίτητο για γερά κόκαλα και δόντια. Ο σίδηρος είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό μέταλλο για τα παιδιά που αναπτύσσονται και παρέχεται κυρίως από το κόκκινο κρέας . Τα φρούτα και τα λαχανικά αποτελούν πηγές βιταμινών και μετάλλων. Συγκεκριμένα τα εσπεριδοειδή φρούτα και τα σκούρα πράσινα ή κίτρινα λαχανικά είναι καλές πηγές βιταμίνης Α και C .Βέβαια στην ηλικία αυτή τα παιδιά δείχνουν μια απέχθεια στα λαχανικά, ίσως λόγω της δυσκολίας που έχουν για να τα μασήσουν . Τα δημητριακά και το ψωμί εκτός από μέταλλα και βιταμίνες παρέχουν ενέργεια ως τροφές πλούσιες σε υδατάνθρακες. Το λίπος είναι ένα άκρως απαραίτητο συστατικό της διατροφής του παιδιού. Εκτός από επιπλέον θερμίδες, παρέχει απαραίτητα θρεπτικά συστατικά που συμβάλλουν στην ομαλή του ανάπτυξη και συγκεκριμένα δεν επιτρέπεται κανένας περιορισμός στην κατανάλωσή του σε παιδιά κάτω των δύο ετών. Όπως και στους ενήλικες, ενδείκνυται ο περιορισμός στην κατανάλωση τροφών που είναι πλούσιες σε κορεσμένα λιπαρά, ενώ το ελαιόλαδο θα πρέπει να χρησιμοποιείται με μέτρο.
Τα μικρά παιδιά είναι απαραίτητο να πίνουν νερό πολλές φορές κατά την διάρκεια της ημέρας προκειμένου να μην αφυδατωθούν. Τα παιδιά αφυδατώνονται πιο εύκολα από τους ενήλικες, διότι έχουν περισσότερο νερό στο σώμα τους, σαν ποσοστό σωματικού βάρους .
Βέβαια δεν θα μπορούσε να παραβλεφτεί η αδυναμία που δείχνουν τα παιδιά στα διάφορα γλυκίσματα τα οποία ενώ παρέχουν πολλές θερμίδες, δεν έχουν ιδιαίτερη θρεπτική αξία. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να καταναλώνονται με μέτρο και να μην αποτελούν σε καμία περίπτωση μέρος του καθημερινού διαιτολογίου του παιδιού.
Οικογενειακά γεύματα μαζί με το παιδί προσχολικής ηλικίας
Παρακάτω ακολουθούν κάποιες συμβουλές που θα βοηθήσουν τους γονείς να κάνουν τα γεύματα του παιδιού μία ευχάριστη εμπειρία.
- Η ποικιλία και τα χρώματα στο πιάτο είναι απαραίτητα. Εισάγετε μόνο ένα καινούριο φαγητό την φορά και επειδή τα περισσότερα παιδιά καταναλώνουν πιο εύκολα τα φαγητά με τα οποία είναι εξοικειωμένα , μικρές ποσότητες καινούριων τροφών είναι προτιμότερο να εισάγονται μαζί με αγαπημένα τους φαγητά.
- Ενθαρρύνετε το παιδί να συμμετάσχει στην προετοιμασία του φαγητού και είναι πιθανόν να ενισχύσετε το ενδιαφέρον του για το νέο φαγητό και να το καταναλώσει πιο εύκολα.
- Σερβίρετε παιδικές μερίδες. Ένας απλός τρόπος για να υπολογίσετε τις μερίδες είναι μία κουταλιά της σούπας από κάθε είδος φαγητού για κάθε χρόνο της ηλικίας του παιδιού. Μικρές ποσότητες τροφίμων σε μικρά πιάτα δίνουν στο παιδί την ικανοποίηση ότι έφαγε όλο το φαγητό του. Θα ζητήσει σίγουρα περισσότερο, αν πεινάει ακόμα.
- Είναι δύσκολο για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας να τρώνε αρκετή ποσότητα φαγητού σε τρία γεύματα έτσι ώστε να καλύπτουν τις ανάγκες τους σε ενέργεια και θρεπτικά συστατικά. Για το λόγο αυτό προσφέρετε σνακ μεταξύ των γευμάτων. Καινούρια τρόφιμα μπορούν να δοθούν με την μορφή αυτή. Επίσης, ενώ πολλά παιδιά μπορεί να αρνηθούν το φαγητό κατά την διάρκεια του γεύματος, το καταναλώνουν ευχάριστα ως σνακ.
- Τα παιδιά απολαμβάνουν τα φαγητά που είναι σερβιρισμένα με δελεαστικό τρόπο. Προτιμείστε τα απλά σε σχέση με τα πολύπλοκα φαγητά και σερβίρετέ τα σε θερμοκρασία δωματίου. Προσφέρετε ποικιλία υγιεινών επιλογών και το παιδί θα φάει ό,τι εκείνο χρειάζεται.
- Το φαγητό θα πρέπει να είναι καλομαγειρεμένο και το παιδί να μπορεί να το καταναλώσει με ευκολία. Κόψτε το φαγητό σε μικρά κομμάτια ούτως ώστε να μπορεί να το φάει είτε με τα παιδικά πιρούνια και κουτάλια είτε με τα χέρια. Τα ξηρά τρόφιμα είναι ιδιαίτερα σκληρά και για το λόγο αυτό είναι προτιμότερο να σερβίρονται μαζί με πιο μαλακά φαγητά. Για παράδειγμα ένα κομμάτι μοσχάρι μπορεί να μαγειρευτεί με σάλτσα ντομάτας και να σερβιριστεί μαζί με πουρέ. Αποφύγετε τις τροφές που μπορούν να προκαλέσουν πνιγμό(πχ ξηροί καρποί).
- Τα γεύματα θα πρέπει να αποτελούν ευχάριστες και χαλαρές στιγμές της ημέρας. Δεν είναι ώρες για τσακωμούς και τιμωρίες. Αφήστε το παιδί σας να είναι παιδί και μην έχετε την απαίτηση να παραμένει ακίνητο κατά τη διάρκεια του γεύματος. Φροντίστε να κάθεται άνετα στο τραπέζι, επιβραβεύστε την καλή συμπεριφορά και δώστε του την πρέπουσα προσοχή συμπεριλαμβάνοντάς το στην οικογενειακή συζήτηση.
- Αποφύγετε να δίνετε γλυκά σε ένα παιδί σαν επιβράβευση. Με τον τρόπο αυτό ενισχύετε την υπερβολική κατανάλωση φαγητού.
- Κλείστε την τηλεόραση κατά την διάρκεια των γευμάτων , διότι αποσπά την προσοχή του παιδιού από το φαγητό. Επίσης , τουλάχιστον οι μισές διαφημίσεις που προβάλλονται ενδιάμεσα από τα παιδικά προγράμματα αφορούν τρόφιμα που είναι πλούσια σε θερμίδες, λίπη και ζάχαρη. Λαμβάνοντας υπόψιν ό,τι η πλειοψηφία των παιδιών προσχολικής ηλικίας δεν ξεχωρίζει το πρόγραμμα από την διαφήμιση, γίνεται κατανοητή η τεράστια επίδραση που μπορεί να έχει η τηλεόραση στην διαμόρφωση διατροφικών προτύπων.
- Το βασικότερο όλων είναι εσείς να δίνετε το καλό παράδειγμα. Οι γονείς κυρίως αλλά και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, συνειδητά ή υποσυνείδητα, επηρεάζουν τις διατροφικές συνήθειες των μικρών παιδιών, διότι τα παιδιά έχουν την τάση να τους μιμούνται και να τους θεωρούν πρότυπα συμπεριφοράς. Τα γεύματα αποτελούν οικογενειακές στιγμές στα πλαίσια των οποίων η διατροφή μαθαίνεται στην πράξη και οι διατροφικές συνήθειες που αποκτούν τα νήπια από τους γονείς είναι συνήθειες που κατά πάσα πιθανότητα θα τους συνοδεύουν μία ολόκληρη ζωή.
