ΘΕΟΔΩΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
Γενικά περί ρίγανης…
Άλλα ονόματα: αγριορίγανη, ρίανο, ρούβανο, ρούανο, ορίγανος.
Επιστημονική ονομασία: Origanum vulgare.
Οι Έλληνες ήξεραν εδώ και χιλιάδες χρόνια τη θεραπευτική αξία της ρίγανης και την χρησιμοποιούσαν εσωτερικά (πίνοντας το αφέψημά της) σε σπασμούς, δηλητηριάσεις, κολικούς και εξωτερικά για να ανακουφίζουν πρηξίματα που πονούσαν. Σιγά – σιγά οι βοτανολόγοι κι οι γιατροί εξακρίβωσαν ότι το φυτό αυτό με την πικάντικη γεύση έχει πολύ περισσότερες και χρησιμότερες ιδιότητες.
Το επιστημονικό όνομα της ρίγανης σημαίνει «χαρά των βουνών». Σύμφωνα με τη μυθολογία μας, τη ρίγανη χάρισε στα βουνά η Αφροδίτη, μεταφέροντάς την εκεί από τα βάθη του ωκεανού.
Βοτανικοί χαρακτήρες…
Ρίγανη είναι η κοινή ονομασία των αρωματικών, αποξηραμένων και τριμμένων φύλλων και ανθοφόρων κορυφών διαφόρων ειδών του γένους Ορίγανο, και κυρίως του είδους Origanum vulgare, που χρησιμοποιείται ως αρωματικό σε πολλά φαγητά. Το γένος Ορίγανο ανήκει στην τάξη των Αγγειόσπερμων Δικότυλων φυτών Λαμιώδη, στην οικογένεια Λαμιίδες ή Χειλάνθη. Είναι φυτό ποώδες και φρυγανώδες, που περιλαμβάνει 15 – 20 είδη πολυετών ποωδών και θαμνωδών φυτών που είναι ιθαγενή της Ευρώπης, της περιοχής της Μεσογείου και της Κεντρικής Ασίας. Ο βλαστός του είναι συμπαγής, όρθιος, τετραγωνικός σε ένα τμήμα του, λίγο χνουδωτός, ορισμένες φορές κοκκινωπός και με ύψος που κυμαίνεται μεταξύ 20 – 80 εκατοστά. Τα φύλλα είναι αντίθετα, ωοειδή με μίσχο, πράσινα σκούρα, περιφερή και λίγο οδοντωτά. Στην κάτω πλευρά τους έχουν λίγο χνούδι. Τα άνθη έχουν χρώμα ροζ πορφυρό σε πυκνές ταξιανθίες. Τη ρίγανη τη συναντάμε σε συστάδες θάμνων, λόφους, αφβεστολιθικά εδάφη και γενικά σε ξηρά και πετρώδη μέρη.
Τα φύλλα της είναι αρωματικά και μοσχομυρίζουν. Περιέχουν μέσα τους αδένες με αρωματικό λάδι.
Τα άνθη της είναι ροδόχρωμα και μυρίζουν ευχάριστα. Τα πέταλά τους σχηματίζουν δύο χείλη, για αυτό και το άνθος κατατάσσεται στα χειλανθή.
Ο καρπός της είναι αχαίνιο με τέσσερα σπέρματα. Η ρίγανη πολλαπλασιάζεται μόνη της με σπέρματα, που τα σκορπάει ο αέρας.
Που τη βρίσκουμε…
Όλα τα ξερά, χέρσα, πετρώδη, άγρια τοπία είναι πανόραμα από την άφθονη ανθισμένη ρίγανη, από τον Μάιο ως το Σεπτέμβριο και τότε είναι η καλύτερη εποχή να τη μαζέψουμε, να την αφήσουμε στη σκιά να αποξηρανθεί και να τη φυλάξουμε σε γυάλινα βάζα που κλείνουν.
Μάζεμα…
Η ρίγανη είναι αυτοφυής φυτό και δεν καλλιεργείται στην Ελλάδα. Η καταλληλότερη εποχή για το μάζεμα των κοτσανιών, είναι όταν αρχίσουν να ξηραίνονται τα άνθη. Αυτή η εποχή συμπίπτει με το δεύτερο δεκαήμερο του Ιουλίου και ανάλογα με την τοποθεσία και την ατμοσφαιρική κατάσταση που επικρατεί κατά το διάστημα αυτό. Στα ψηλότερα μέρη αργεί μερικές μέρες. Κόβονται ολόκληρα τα κοτσάνια με τα άνθη. Κατόπιν τα αποξηραίνουν σε σκιά και όταν πλέον ξεραθούν καλά και τρίβονται, τα κοπανίζουν πάνω σε λινάτσες με ραβδιά για να αποχωριστούν τα άνθη και τα φύλλα, τα οποία είναι και χρήσιμα, τα συσκευάζουν μέσα σε σακιά και τα στέλνουν για την απόσταξη ή την αγορά.
Κατά το ξέραμα αραιώνουμε τα κλωνάρια για να μην ανάψουν, γιατί η ζύμωση που παθαίνουν, μειώνει την αποδοτικότητα του αιθέριου ελαίου. Το καλό μάζεμα γίνεται ως εξής: με μια ψαλίδα κόβουμε 4 – 5 κλαδιά, αναλόγως με τη διακλάδωση που έχει και αφήνουμε πάνω στο φυτό ένα ή δύο κλαδιά που θα προσφέρουν τον σπόρο για τον πολλαπλασιασμό και την εξάπλωση του φυτού. Οι ρίζες επίσης που θα παραμείνουν, την επόμενη άνοιξη θα αναβάλλουν και έτσι έχουμε δύο ωφέλειες. Η πρώτη είναι ότι η ρίγανη θα είναι πολύ καθαρή από τα χώματα και τα άλλα ζιζάνια που βρίσκονται στη ρίζα και η δεύτερη είναι ότι δεν εξαφανίζεται το μητρικό φυτό από προσώπου γης. Στο σημείο αυτό, πρέπει να δώσουν προσοχή οι συλλέκτες.
Ξήρανση της ρίγανης…
Για να αποξηράνουμε τη ρίγανη, μπορούμε να τη δέσουμε σε ματσάκια και να την κρεμάσουμε σε ένα σκιερό μέρος με καλό αερισμό. Υπάρχουν όμως και κάποιες ειδικές γνώσεις, που θα κάνουν ακόμα καλύτερο το αποτέλεσμα. Αφού δέσουμε τα ματσάκια από τα κλωνάρια, βρίσκουμε ένα σκοτεινό μέρος που να αερίζεται καλά και να μην έχει ούτε χαμηλή θερμοκρασία ούτε πολύ υψηλότερη από τη θερμοκρασία της ατμόσφαιρας (γιατί τότε τα φύλλα θα ζαρώσουν, θα χάσουν το άρωμά τους και θα πάρουν καφέ χρώμα). Το μόνο που πρέπει είναι να μην βλέπει αυτά τα μέρη ο ήλιος, γιατί αλλιώς οι ακτίνες του θα εξατμίσουν το αιθέριο λάδι που περιέχει η ρίγανη. Τη σκεπάζουμε με ένα χαρτί ή ένα καθαρό λινό ύφασμα για να μη γεμίσουν σκόνη και τα αφήνουμε για δύο – τρεις μέρες ως δύο εβδομάδες. Συνήθως στα πιο ζεστά μέρη της χώρας μας, όλα τα βότανα ξεραίνονται αμέσως ενώ στα πιο βόρεια συχνά χρειάζονται περισσότερες μέρες.
Ιδιότητες – ενδείξεις…
- Τονωτικό, ορεκτικό, διεγερτικό.
- Πολύτιμο για πολλά προβλήματα του στομαχιού και ιδιαίτερα τη γαστρική ατονία. Επίσης κόβει την ευκοιλιότητα αν πιούμε ένα ως δύο φλιτζάνια του καφέ αφέψημα ρίγανης χωρίς μέλι.
- Αντιμετεωρητικό, κατά των αερίων, σε αεροφαγία και τυμπανισμό.
- Καταπραϋντικό και σπασμολυτικό σε πόνους των μυών και σε νοσήματα των πνευμόνων.
- Αναλγητικό σε οξείς ή χρόνιους ρευματισμούς και σε πόνους των δοντιών (γαργάρες ή μασάμε ένα κλαράκι).
- Αποχρεμπτικό (ρευστοποιεί τα φλέματα), ιδιαίτερα χρήσιμο σε χρόνια βρογχίτιδα και κοκίτη.
- Αντισηπτικό των αναπνευστικών οδών, σε φυματίωση των πνευμόνων και άσθμα.
- Στυπτικό, σε εντερικές διαταραχές και πόνους στην κοιλιά.
- Εμμηναγωγικό, σε περιπτώσεις αμηνόρροιας (δεν είναι εκτρωτικό).
- Με εξωτερική χρήση είναι παρασιτοκτόνο (σε φθειρίαση) και επουλωτικό (σε πληγές που πυορροούν).
- Αναλγητικό, σε πόνους ρευματισμών μυών και αρθρώσεων.
Αρωματοθεραπεία…
Η ρίγανη χρησιμοποιείται και σαν αιθέριο έλαιο στην αρωματοθεραπεία, για την παρασκευή αρωματικών σαπουνιών, οδοντόκρεμων και μύρων, όπως το οριγκάν και τα άλλα πανάκριβα μύρα.
Επίσης, το αιθέριο έλαιο της ρίγανης χρησιμοποιείται για να δώσει θάρρος και τόλμη. Βοηθάει να “μαζέψει κανείς το κεφάλι του” και να αναδιοργανώσει τις δυνάμεις και τις σκέψεις του. Δυο-τρεις σταγόνες στην μπανιέρα ή στο λάδι του μασάζ ή στο ειδικό λυχνάρι φτάνουν. Η αδελφή της ρίγανης, η μαντζουράνα ήταν αφιερωμένη στην Αφροδίτη. Ακόμα και σήμερα στην Κύπρο, το νησί της Αφροδίτης, παρασκευάζεται ένα θαυματουργό λάδι άγριας μαντζουράνας, δηλαδή ρίγανης, από τους μοναχούς της μονής του Κύκκου που βρίσκεται στο όρος Τρώοδος. Οι μοναχοί μαζεύουν και διυλύουν το λάδι. Μια-δυο σταγόνες σε επάλειψη φτάνουν για να καλυτερέψουν πονόλαιμοι, κρυώματα και πόνοι αρθρώσεων.
