Πάνος Σπυρόπουλος
Ειδικευόμενος Ενδοκρινολόγος,Τμήμα Ενδοκρινολογίας &Μεταβολισμου-Διαβητολογικό Κέντρο, Νοσοκομείο «Κοργιαλένειο-Μπενάκειο ΕΕΣ»
Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια πάθηση η οποία οδηγεί πολλούς πάσχοντες από αυτόν σε διάφορες επιπλοκές. Οι πιο συχνές από αυτές είναι οι παθήσεις των αγγείων, οι οποίες με τη σειρά τους και αναλόγως του μεγέθους του αγγείου που πάσχει, χωρίζονται σε βλάβες των μεγάλων (μακροαγγειοπάθεια) και των μικρών αγγείων (μικροαγγειοπάθεια). Η στένωση του αυλού των αγγείων που είναι το αποτέλεσμα των βλαβών που υφίστανται τα τοιχώματα τους, έχει ως συνέπεια την πλημμελή άρδευση με αίμα των αντιστοίχων οργάνων του οργανισμού. Αυτή με τη σειρά της οδηγεί σταδιακά σε συμπτώματα, τα οποία αρχικά εξαρτώνται από τη δραστηριότητα του οργάνου, ενώ προϊούσης της βλάβης, η συμπτωματολογία μπορεί να υφίσταται ακόμη και σε καταστάσεις ηρεμίας του οργάνου.
Με βάση τα παραπάνω λίγα δεδομένα, μπορεί κανείς εύκολα να αντιληφθεί ότι αναλόγως του αγγείου που πάσχει, μπορεί να αρχίσει να ασθενεί οποιοδήποτε όργανο του διαβητικού ασθενούς. Μερικά όργανα όμως πλήττονται πολύ συχνά, αλλά και κατά τρόπο που να προκαλούν έκπτωση του επιπέδου ζωής του ασθενούς έως και βαριές αναπηρίες, ή καταστάσεις άκρως επικίνδυνες ακόμη και για τη ζωή του ασθενούς.
Σε αυτό το άρθρο θα αναφερθώ στα πόδια των διαβητικών ασθενών, καθώς ανήκουν σε αυτήν την τελευταία κατηγορία, αλλά και επειδή λόγω των επιβαρύνσεων που δέχονται καθημερινά, είναι εκτεθειμένα σε πολλούς κινδύνους, οι οποίοι είναι δυνατό να προληφθούν. Είναι αρκετό να αναφέρουμε νομίζω ότι τα διαβητικά έλκη των κάτω άκρων προκαλούν αναπηρία στο 25% των ασθενών, ενώ είναι δυνατό να οδηγήσουν ακόμη και σε απώλεια του σκέλους (ο διαβήτης είναι η πιο συχνή αιτία μη τραυματικών ακρωτηριασμών, ευθυνόμενος για το 50-70% αυτών, ή αλλιώς το 1% των διαβητικών ασθενών θα υποστεί κάποιον ακρωτηριασμό). Η πρόληψη είναι ο τρόπος με τον οποίο μπορούμε να μειώσουμε την επίπτωση του «διαβητικού ποδιού», εξασφαλίζοντας έτσι ένα πολύ καλύτερο επίπεδο ζωής των διαβητικών ασθενών και μειώνοντας κατά πολύ τα ψυχολογικά, κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα που προκύπτουν.
Τα κύρια λοιπόν τροφικά αγγεία των ποδιών είναι οι μηριαίες αρτηρίες, οι οποίες κατόπιν διακλαδώσεων φθάνουν σε όλα τα σημεία του ποδιού, ώστε να παρέχουν τα απαραίτητα τροφικά υλικά και το οξυγόνο που χρειάζονται οι ιστοί για την επιβίωση και την καλή λειτουργία τους. Η καλή τους λοιπόν βατότητα είναι σημαντική. Αυτήν την ελέγχουμε στην κλινική πράξη με το γνωστό triplex των αγγείων, κάτι που είναι εξέταση ρουτίνας κατά καιρούς στην παρακολούθηση του διαβητικού ασθενούς, αλλά και με αγγειογραφία, αν διαπιστωθούν κάποιες βλάβες με την υπερηχογραφική εξέταση. Όλες αυτές οι εξετάσεις εκτιμούν τη μακροαγγειοπάθεια των ποδιών.
Τα συμπτώματα της κακής αιμάτωσης των κάτω άκρων είναι ο πόνος κατά την κόπωση, η σταδιακή απώλεια των τριχών, οι βλάβες των ονύχων, η αποφολίδωση του δέρματος, το αίσθημα ψύχους, οι αιμωδίες (μουδιάσματα), οι δυσαισθησίες (λάθος αίσθηση του ψύχους, του θερμού), οι καυσαλγίες και τα έλκη («πληγές που κλείνουν δύσκολα» όπως συχνά ακούμε να λέγονται από ασθενείς).
Επιπλέον των βλαβών των μεγάλων αγγείων, στο διαβήτη υπάρχει και μικροαγγειοπάθεια. Αυτή επιδεινώνει την κατάσταση, καθώς τα μικρά αυτά αγγεία είναι υπεύθυνα για τη μεταφορά του αίματος στα νεύρα των ποδιών, στις αρθρώσεις και στα πιο απομακρυσμένα σημεία του δέρματος. Η βλάβη τους μερικές φορές προηγείται αυτής των μεγάλων αγγείων, με συνέπεια την εκδήλωση συμπτωματολογίας της οποίας η βαρύτητα δεν μπορεί να εξηγηθεί από τις διαπιστούμενες βλάβες των μεγάλων αγγείων. Έτσι ο διαβητικός ασθενής δε θα πρέπει να εφησυχάζει με τις εξετάσεις των μεγάλων αγγείων, αλλά να τηρεί ευλαβικά τις οδηγίες προστασίας των ποδιών του, ιδίως αν έχει οποιοδήποτε σύμπτωμα από τα παραπάνω. Σημαντικός είναι ο ρόλος της μικροαγγειοπαθητικής νευροπάθειας, η οποία έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια της αίσθησης στα κάτω άκρα, η οποία «καλύπτει» τη συμπτωματολογία αφήνοντας τον ασθενή ήσυχο (αφού δεν πονάει) ενώ η επικίνδυνη πάθηση έχει ήδη ξεκινήσει.
Επιπλέον, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι οι διαβητικοί ασθενείς είναι πιο ευάλωτοι σε λοιμώξεις, οι οποίες μπορεί να αποβούν εξαιρετικά επικίνδυνες αν αφεθούν να εκδηλωθούν.
Τα πόδια είναι μέλη που καταπονούνται καθημερινά φέροντας το βάρος του οργανισμού. Είναι δε εκτεθειμένα σε κακώσεις από χτυπήματα, αλλά και από παπούτσια. Καθώς δε βρίσκονται την περισσότερη ώρα της ημέρας μέσα σε παπούτσια, τα δάχτυλά τους είναι περιοχές όπου εύκολα αναπτύσσονται μύκητες, ή άλλοι μικροοργανισμοί σαπροφυτικοί, ευκαιριακά παθογόνοι, ή εξ’ αρχής παθογόνοι. Η όλη λοιπόν παθολογία του διαβητικού ποδιού, ξεκινά από αυτούς τους δύο παράγοντες τις μηχανικές δηλαδή καταπονήσεις και τραυματισμούς από τη μια, και ανάπτυξη μικροβίων τοπικά από την άλλη.
Στο διαβήτη, επίσης παρατηρούνται πολλές παραμορφώσεις των κάτω άκρων, λόγω διαφόρων παραγόντων (νευροπάθεια, ατροφία μυών, δυσκαμψία αρθρώσεων, παραβεβλαμμένη αίσθηση της θέσης των άκρων στο χώρο κ.α.). Αυτές οδηγούν σε μεγαλύτερη τριβή κάποιων σημείων του ποδιού, αναλόγως με το πώς είναι η μορφολογία του. Αυτά τα σημεία είναι και τα πιο ευαίσθητα και θα πρέπει να προστατευτούν με την επιλογή σωστών υποδημάτων και καταλλήλων μαλακών επιθεμάτων. Πρώιμα σημεία βλάβης είναι η πάχυνση του δέρματος ή η σκλήρυνσή του (όπως στη δημιουργία κάλου). Αν κάποιος διαβητικός ασθενής αντιληφθεί τέτοιες περιοχές θα πρέπει να δράσει άμεσα διαλέγοντας πολύ φαρδιά παπούτσια, τοποθετώντας κατάλληλα επιθέματα στα σημεία αυτά, ή και αποφεύγοντας για ένα διάστημα τη βάδιση, αν τα σημεία αυτά δείχνουν σημεία επιδείνωσης.
Διαβητικοί: Τα πόδια και τα μάτια σας!!! (εδώ δεν πρόκειται περί παρομοίωσης, ισχύουν και τα δύο)
Οδηγίες για τη σωστή φροντίδα των ποδιών σας θα βρείτε στα διαβητολογικά κέντρα και σε αρκετά φαρμακεία. Θα αναφέρω απλώς κάποιες απλές καθοδηγητικές γραμμές που μπορούν να συνεισφέρουν τα μέγιστα στην ποιότητα ζωής σας στο μέλλον
- Ζητείστε οδηγίες φροντίδας των ποδιών σας και διαβάστε τις!!!!!
- Προσοχή στο κόψιμο των νυχιών!
- Διαλέξτε σωστά τα παπούτσια σας! (δεν ισχύει το «μπρος στα κάλλη τι είναι ο πόνος»)
- Ζητείστε από το γιατρό σας να εξετάσει τα πόδια σας, αν έχετε το παραμικρό σύμπτωμα, ή έχετε την παραμικρή αμφιβολία.
- Όταν ο γιατρός σας σας ρωτάει αν όλα πάνε καλά, μη λέτε από συνήθεια «καλά».
- Αφιερώστε περισσότερη ώρα στην καθαριότητα και την παρατήρηση των ποδιών σας
- Σταματείστε το κάπνισμα
- Ελέγξτε το διαβήτη σας. Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη σας να είναι κάτω του 7%
- Ελέξτε την υπέρτασή σας. Οι τιμές πιέσεως θα πρέπει να είναι κάτω του 130/80
- Βάλτε το περπάτημα στη ζωή σας. Μισή ώρα την ημέρα, τον αγγειοχειρουργό κάνει πέρα!
