Ηλίας Α. Σανίδας, MD, PhD, FESC, FACC, MAHA, MSCAI, MEAPSI, ESH specialist, Επεμβατικός Καρδιολόγος, Καρδιολογικό Τμήμα Γ.Ν.Α. «Λαϊκό»
Στοιχεία από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας δείχνουν ότι από το 1975 η παχυσαρκία έχει σχεδόν τριπλασιαστεί. Πάνω από 1.9 δισεκατομμύρια ενήλικες ήταν υπέρβαροι, εκ των οποίων 650 εκατομμύρια ήταν παχύσαρκοι για το 2016. Άκρως ανησυχητικά, όμως, είναι και τα στοιχεία που αφορούν την παιδική παχυσαρκία, καθώς 41 εκατομμύρια παιδιά ηλικίας κάτω των 5 ετών και περισσότερα από 340 εκατομμύρια παιδιά και έφηβοι ηλικίας 5-19 ετών ήταν υπέρβαρα ή παχύσαρκα την ίδια χρονική περίοδο.
Η παχυσαρκία σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με τον τρόπο ζωής, τις διατροφικές συνήθειες και τη μειωμένη άσκηση. Ο δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ) χρησιμοποιείται για την ταξινόμηση του παχύσαρκου, υπέρβαρου ή φυσιολογικού βάρους ασθενούς και υπολογίζεται διαιρώντας το βάρος σε κιλά με το τετράγωνο του ύψους σε μέτρα (kg/m2). Ο ανωτέρω ορισμός, ωστόσο, παρότι ευρέως αποδεκτός, δεν αποτελεί και τον ακριβέστερο δείκτη της κοιλιακής παχυσαρκίας, καθώς η συσσώρευση του λίπους στην περιοχή της κοιλιάς αποτελεί δυσμενέστερο προγνωστικό δείκτη για την εκδήλωση ασθενειών. Νεότερα δεδομένα καταδεικνύουν πως η μέτρηση της περιμέτρου της μέσης στο ύψος του ομφαλού (>102 cm στους άντρες και >88 cm στις γυναίκες) εκτιμά καλύτερα την κοιλιακή παχυσαρκία.
Ειδικότερα για την στεφανιαία νόσο, όσο αυξάνει ο ΔΜΣ, τόσο νωρίτερα εκδηλώνεται το πρώτο έμφραγμα του μυοκαρδίου. Πράγματι, οι παχύσαρκοι ασθενείς με στεφανιαία νόσο είθισται να είναι νεότεροι ηλικιακά με συνοδούς παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου, όπως η αρτηριακή υπέρταση, η δυσλιπιδαιμία και ο σακχαρώδης διαβήτης.
Είναι ευρέως αποδεκτό ότι όσο υψηλότερος είναι ο ΔΜΣ τόσο μεγαλύτερος είναι και ο κίνδυνος εκδήλωσης στεφανιαίας νόσου. Παρ’ όλα αυτά πολλές μελέτες έχουν επισημάνει την παράδοξη σχέση ανάμεσα στην παχυσαρκία και την ευνοϊκή πρόγνωση της στεφανιαίας νόσου. Έχει αποδειχτεί ότι οι υπέρβαροι και παχύσαρκοι ασθενείς είχαν μικρότερη πιθανότητα νοσηλείας και θνησιμότητας ένα χρόνο μετά από αγγειοπλαστική συγκριτικά με ασθενείς φυσιολογικού βάρους σώματος. Ο όρος που χρησιμοποιήθηκε για την περιγραφή αυτής της σχέσης είναι «παράδοξο της παχυσαρκίας» (obesity paradox). Το φαινόμενο αυτό φαίνεται να αποδίδεται στην πιο επιθετική φαρμακευτική και επεμβατική θεραπεία που εφαρμόζεται στους παχύσαρκους ασθενείς, στο γεγονός ότι ενδεχομένως είναι νεότεροι ηλικιακά, καθώς και σε τυχόν εξασθένιση του συστήματος ρενίνης-αγγειοτενσίνης-αλδοστερόνης.
Μια αναδρομική μελέτη που έλαβε χώρα στο Λαϊκό Νοσοκομείο Αθηνών έδειξε ότι η οικονομική κρίση συνέβαλε στην αύξηση της παχυσαρκίας, ενώ παράλληλα μειώθηκαν τα οξέα στεφανιαία σύνδρομα και η επίπτωση της πολυαγγειακής στεφανιαίας νόσου επιβεβαιώνοντας το «παράδοξο της παχυσαρκίας».
Ο λιπώδης ιστός, που πλέον θεωρείται ένας τεράστιος ενδοκρινής αδένας, ο οποίος μέσω της παραγωγής ορμονών, των επονομαζόμενων λιποκινών, έχει την ικανότητα να ρυθμίζει τη λειτουργία του καρδιαγγειακού συστήματος, φαίνεται να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Έτσι, σε έναν υπέρβαρο ή παχύσαρκο ασθενή παρατηρείται συσσώρευση και δυσλειτουργία του λιπώδους ιστού δημιουργώντας συνθήκες φλεγμονής και συμβάλλοντας στην εκδήλωση της αθηροσκλήρωσης και της στεφανιαίας νόσου.
Ωστόσο, παρόλο που η απώλεια του σωματικού βάρους δύναται να βελτιώσει αρκετούς από τους παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου, δεν υπάρχουν ακόμη επαρκή δεδομένα αναφορικά με το ρόλο της στη μείωση της επίπτωσης της στεφανιαίας νόσου και της καρδιαγγειακής θνητότητας γενικότερα.
Εν κατακλείδι, η παχυσαρκία είναι παράγοντας κινδύνου στεφανιαίας νόσου. Η συσσώρευση του λιπώδους ιστού κυρίως στην κοιλιακή χώρα φαίνεται ότι συμβάλλει στην εκδήλωση της της στεφανιαίας νόσου. Παρ’ όλα αυτά το «παράδοξο της παχυσαρκίας» υφίσταται, αφού αντίθετα με τις προσδοκίες αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι παχύσαρκα άτομα με στεφανιαία νόσο έχουν καλύτερη πρόγνωση από άτομα χαμηλότερου βάρους.
Βιβλιογραφία
1. Smekal A, Vaclavik J: Adipokines and cardiovascular disease: A comprehensive review. Biomed Pap Med Fac Univ Palacky Olomouc Czech Repub 2017, 161:31-40.
2. Sanidas EA, Papaioannou TG, Papadopoulos DP et al. The impact of financial crisis on coronary artery disease burden in Greece. Hellenic J Cardiol 2018.
3. Jahangir E, De Schutter A, Lavie CJ: The relationship between obesity and coronary artery disease. Transl Res 2014, 164:336-44.
4. Moholdt T, Lavie CJ, Nauman J: Sustained Physical Activity, Not Weight Loss, Associated With Improved Survival in Coronary Heart Disease. J Am Coll Cardiol 2018, 71:1094-101.
