Αντωνία Μανούσου
Ψυχολόγος, Ψυχολόγος υγείας, επιστημονική συνεργάτης
Ενδοκρινολογικού τμήματος, Νοσοκομείο «Κοργιαλένειο Μπενάκειο ΕΕΣ»
Μέχρι σήμερα γνωρίζαμε ότι ανάγκη για φυσική δραστηριότητα έχουν στην πλειοψηφία τους οι παχύσαρκοι και γενικότερα εκείνοι που θέλουν να χάσουν περιττά κιλά. Το αδυνάτισμα είναι ένα από τα πιο σημαντικά κίνητρα για να οδηγήσει κάποιον στο γυμναστήριο ή σε κάποιο χώρο άθλησης. Έρευνες όμως έχουν δείξει ότι η άσκηση είναι απαραίτητη για όλους, ακόμη και για εκείνους που δεν έχουν περιττά κιλά. Η φυσική δραστηριότητα αποτελεί ένα πολύ καλό «όπλο» για τη μείωση των πιθανοτήτων εμφάνισης διαφόρων ασθενειών όπως καρδιαγγειακά νοσήματα, υπέρταση και εγκεφαλικό και κατ’ επέκταση τη διατήρηση της καλής υγείας και ποιότητας ζωής. Η άσκηση σε όλες τις μορφές ανάλογα με το ιστορικό του κάθε ανθρώπου, προτείνεται από τους ειδικούς στις περισσότερες των περιπτώσεων.
Ένα ερώτημα όμως που απασχολεί ειδικούς και μη τα τελευταία χρόνια είναι κατά πόσο η άσκηση βοηθά στη διατήρηση της καλής ψυχικής υγείας. Ποια είναι η σχέση της άσκησης και της ψυχολογίας; Η διαχείριση του άγχους είναι ένα θέμα που απασχολεί όλους. Είναι πολλές οι στιγμές που ο καθένας ψάχνει να βρει διεξόδους για να ξεφύγει από την καθημερινή πίεση και πολλοί είναι εκείνοι που καταφεύγουν στο γυμναστήριο. Το άγχος και η πίεση της καθημερινότητας είναι πολύ σημαντικά κίνητρα για άσκηση. Έχει αποδειχθεί ότι άτομα που γυμνάζονται μπορούν να διαχειριστούν το άγχος τους καλύτερα και πιο εποικοδομητικά από τους υπόλοιπους. Πολλοί άνθρωποι θεωρούν ότι η γυμναστική τους ανανεώνει, τους δίνει δύναμη για να συνεχίσουν τη μέρα τους, ή ακόμα ότι είναι ένας ευχάριστος τρόπος για το κλείσιμό της. Οι ασκήσεις που προτιμώνται για την μείωση του άγχους είναι κυρίως αερόβιες και μυοχαλαρωτικές. Υπάρχουν όμως και εναλλακτικά είδη γυμναστικής όπως είναι η γιόγκα, όπου εφαρμόζονται μυοχαλαρωτικές ασκήσεις και τεχνικές ελέγχου της αναπνοής, οι οποίες βοηθούν στη μείωση του επιπέδου του άγχους. Σε αυτά τα προγράμματα μπορεί κανείς να μάθει να ελέγχει το άγχος αρκεί ο γυμναστής –δάσκαλός να είναι εξειδικευμένος.
Μέσα από έρευνες έχει αποδειχτεί ότι η άσκηση δεν είναι μόνο ένας καλός τρόπος για τη μείωση του άγχους αλλά και την καλυτέρευση άλλων ψυχικών ασθενειών, όπως της κατάθλιψης. Πολύ ενδιαφέρον είναι τα αποτελέσματα έρευνας που έγινε σε δείγμα καταθλιπτικών όπου βρέθηκε ότι υπήρξε σημαντική βελτίωση μετά από 17 εβδομάδες άσκησης με τα πρώτα σημάδια βελτίωσης να κάνουν την εμφάνισή τους την τέταρτη εβδομάδα. Στην έρευνα συμμετείχαν άτομα ανεξαρτήτου ηλικίας και φύλλου και υπήρχαν τόσο αερόβιες όσο και αναερόβιες ασκήσεις, με το ίδιο ποσοστό επιτυχίας. Παρόλα αυτά στις περιπτώσεις αυτές όπου υπάρχει συναισθηματική ανισορροπία προτείνεται περισσότερο αερόβια άσκηση. Μέσα από την έρευνα φάνηκε ότι με τις ασκήσεις καταπολεμήθηκε η νοχελικότητα των καταθλιπτικών καθώς μετά από αυτές έδειχναν ενθουσιασμένοι και ήταν πιο δραστήριοι.
Μέχρι τώρα όμως μιλάμε για την άσκηση σαν να πρόκειται για κάποιο «γιατρικό» όπου το χρησιμοποιούμε για να γίνουμε καλά. Αν σκεφτεί κανείς τα θετικά που παίρνει μέσα από τη φυσική δραστηριότητα, θα αναλογιστεί αν θα πρέπει να αποκτήσει άγχος ή κιλά για να αρχίσει να αθλείται ή μήπως πρέπει να το κάνει τρόπο ζωής πριν έρθουν όλα αυτά. Ποιος μπορεί να αντισταθεί στη θέα ενός καλογυμνασμένου σώματος; Ποιος δε θα παινευτεί για το καλογυμνασμένο σώμα του; Υπάρχει κανείς που δε θέλει ν’ αποκτήσει ένα καλογυμνασμένο σώμα; Αν σκεφτεί κανείς ότι το μόνο που χρειάζεται είναι μια ώρα γυμναστική την ημέρα, φαίνεται ότι είναι ένα πολύ καλό κίνητρο για να αισθανθεί όμορφα με το σώμα του και να τονίσει την αυτοπεποίθηση του. Όλοι γνωρίζουμε πόσο σημαντικό είναι το κομμάτι της αυτοπεποίθησης για την καλή ψυχική υγεία του ατόμου. Η άσκηση, λοιπόν, μπορεί να μας «προικίσει» με περίσσεια αυτοπεποίθηση αν φανούμε αντάξιοι των απαιτήσεων της. Ακόμα και σε αυτό το σημείο η ηλικία και το φύλλο δεν παίζουν κανένα ρόλο, αφού ο άνθρωπος σε κάθε ηλικία έχει δικαίωμα να αθλείται ανάλογα φυσικά με τις σωματικές του ανάγκες και δυνατότητες. Όσον αφορά το φύλο, η ανάγκη των ανδρών για επίδειξη σωματικής δύναμης είναι πιο έντονη σε σχέση με τις γυναίκες που εστιάζουν την προσοχή τους περισσότερο στην ομαλή κατανομή βάρους του σώματός τους. Έτσι λοιπόν, με τις ασκήσεις που συμπεριλαμβάνει στο πρόγραμμά του ο κάθε άνθρωπος καλύπτει τις προσωπικές του ανάγκες.
Η επίδειξη όμως της σωματικής δύναμης και του σωματικού κάλλους, δεν είναι τα μόνα στοιχεία της άσκησης που μπορούν να προσδώσουν αυτοπεποίθηση στον άνθρωπο. Πολλοί άνθρωποι που από μικρή ηλικία μυούνται στον αθλητισμό και φτάνουν στόχους υψηλού επιπέδου, κάνουν τον εαυτό τους, τα αγαπημένα τους πρόσωπα, τους ανθρώπους που τους καθοδήγησαν και τέλος τη χώρα τους περήφανους. Πόση ηθική ικανοποίηση, χαρά και περηφάνια κρύβεται πίσω από ένα τέτοιο γεγονός; Πόσο ψηλά μπορεί να φτάσει η αυτοπεποίθηση ενός αθλητή με την κατάκτηση ενός τίτλου; Η σπουδαιότητα ενός τέτοιου γεγονότος είναι αναμφισβήτητη.
Μέσα στο χώρο του αθλητισμού, το άτομο έχει τη δυνατότητα να καλλιεργήσει επίσης την κοινωνικότητά του, ένα από τα πιο σπουδαία κομμάτια του εαυτού του. Οι σχέσεις που δημιουργούνται στους χώρους άθλησης είναι σχεδόν καθοριστικές, ειδικά εάν αυτό γίνει σε μικρή ηλικία. Οι σχέσεις μεταξύ των αθλητών, η σχέση αθλητού – προπονητή και η σχέση του αθλητή με το κοινό στη μετέπειτα πορεία του, είναι πολύ σημαντικές. Η ευγενής άμιλλα είναι η πρώτη αρχή που πρέπει να διδάσκεται και που καθορίζει την υγιή συμπεριφορά του αθλητή μέσα στο χώρο που γυμνάζεται αλλά και γενικότερα. Η κοινωνικότητα του ατόμου είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ψυχική του υγεία αφού όταν δεν υπάρχει η δεύτερη, η πρώτη υπολειτουργεί και το αντίστροφο.
Όπως μπορεί να συμπεράνει κανείς, η ψυχική υγεία του ατόμου αποτελείται από πολλά κομμάτια και το καθένα χρειάζεται ειδική μεταχείριση για να υπάρχει ισορροπία. Η άσκηση σαν γενική έννοια μπορεί να βοηθήσει στην εξισορρόπηση της ψυχικής υγείας αρκεί να προσαρμόζεται στις ανάγκες του κάθε ατόμου έτσι ώστε να προκύπτουν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα.
